"Dr. Jaap Anten"

'China today' en 'North Korea today'

= opinie-buitenland = Verslag van de opening van de Asian Library in Leiden. Op 19 september 2017 opende koningin Maxima de Asian Library van de Leidse universiteitsbibliotheek. In het kader hiervan vonden die dag talloze, vaak parallelle, bijeenkomsten plaats. Hier een impressie van een tweetal bijeenkomsten, over China en Noord-Korea. Slechts een deel van de sprekers kwam aan bod. Zij zijn verbonden aan de Leidse Universiteit, tenzij anders vermeld.

China today
Dr. Vincent K.L. Chang, research  fellow  bij het Leiden Asia Centre, en werkzaam voor het Leiden Institute for Area Studies, betoogde dat de Chinezen de Europese Unie (EU) en de voorlopers daarvan tientallen jaren lang als een goed model zagen. Maar nu zijn de Chinese beleidsmakers minder gecharmeerd van het model EU, dat ze in hoge mate zien falen. Al met al  is  de  EU iets met mooie idealen, maar de unie kan weinig meer klaarmaken. De redenen voor dit Europese falen zijn:

  1. De groeiende kloof tussen de instituties en de burgers (de Brexit bijvoorbeeld);
  2. De Eurocrisis, die niet evenredig over de EU werd gespreid. Er is nu een noord-zuid verdeling binnen de EU en daarbovenop nog een oost-west verdeling;
  3. China zag graag Europa als een sterke internationale speler, maar veel Chinese beleidsmakers geloven er niet meer in. De EU heeft geen goede relaties met zijn buren, in het bijzonder Rusland (waar China wel een goede relatie mee heeft) en Turkije. Ook kan Europa maar weinig stabiliteit brengen in Afrika en elders.

Toch werkt China nog graag samen met de EU, omdat Europa, in tegenstelling tot de VS, China moet accepteren zoals het is.

Arjen van den Berg MA, plv. directeur bij de directie Azië en Oceanië van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, verkondigt een heldere visie. Wij moeten als Europa zorgen dat wij een van de wereldleiders blijven. Dat gaat niet meer vanzelf. Daarvoor is samenwerking met China noodzakelijk om gezamenlijk de nieuwe mondiale regels op te stellen. Bijvoorbeeld op cybergebied. Ook is er geen werkelijke economische competitie met China, waar de markt nogal op slot zit. Maar China is nu een supermacht. Er zijn grote verschillen met de Europeanen over de manier van inrichten van een samenleving. Wij moeten China nemen zoals het is. De competitie speelt zich nu meer af op het gebied van waarden dan op economisch gebied. Wij kunnen niet blijven zeggen ‘dit zijn onze waarden’ – zoals bijvoorbeeld mensenrechten – punt. Je kunt niet met kritiek beginnen. Dat is geen constructieve benadering voor een dialoog. Dan werkt China niet mee. Dan verandert er niets en bereikt Europa dus niets.

De Belgische China-specialist, dr. Rogier Creemers, eveneens werkzaam voor het Leiden Institute for  Area  Studies,  vertelde dat de Chinese overheid zwaar  investeert in  cyberspace  en   cybersecurity.   Volgens een studie van Bloomberg (financieel dienstverleningsbedrijf, red.) gaat dit veel verder dan men in het Westen verwachtte, ook qua artificiële intelligentie. De Chinese overheid moedigt daarnaast talloze commerciële cyberbedrijven aan, echt niet alleen Ali Baba, omdat het inziet  dat  men het niet zelf kan betalen. Wat ook letterlijk heel ver gaat, zijn Ali Baba en anderen. Vooral in Azië, Afrika en Zuid-Amerika nemen ze in hoog tempo de markten over. Het Westen laat dat gebeuren.

Mijn commentaar 
De EU moet dus een veel actievere Chinapolitiek – cyber en economie bijvoorbeeld – voeren als het een wereldspeler wil blijven, echter zonder de eigen waarden heilig te verklaren. Bovendien hoort hier nog een militaire component bij: China ziet graag een politiek en militair sterker Europa dat goede relaties met de omliggende gebieden heeft, of die tenminste militair kan stabiliseren. In deze opzichten opereert Europa ondermaats, tot eigen schade. Maar als het daarin wel slaagt, dan wint Europa aan invloed, dwingt het respect af en gaat China weer in Europa geloven. Dat is naar mijn mening goed voor de wereld(orde).

De EU moet een veel actievere China-politiek voeren, zonder de eigen waarden heilig te verklaren, als het een wereldspeler wil blijven

Bovendien is het zo dat de Chinezen, al betreuren ze misschien even dat het ideale Europa niet haalbaar is, meer dan genoeg realiteitszin hebben om riant te profiteren van de vele zwakke plekken van een verdeeld en verzwakt Europa. En zelfs  heel wat meer profijt dan van hun 16+1 initiatief. Dit initiatief bevat samenwerking over handel en infrastructuur tussen China en zestien Europese landen, die bijna alle tijdens de Koude Oorlog werden gedomineerd door de Sovjet-Unie. Niet  minder dan elf van deze landen behoren nu tot de EU. In beginsel heeft China  hierdoor een middel om Oost-Europa en de Balkan deels te structureren en binnen de Europese Unie zelf invloed uit te oefenen.

North-Korea Today 
Jan Sing-Sun (een gevluchte hoge Noord-Koreaanse functionaris) verklaart dat het hele beleid van Kim Jong-un en de zijnen erop is gericht dat hij zelf en het systeem politiek overleven. Hij voert ook de wil van de overleden eerdere leiders uit, die in de grondwet staat en die hij niet mag beschamen. Dit wordt ook wel ‘mummy-politiek’ genoemd. De nucleaire wapens opgeven, de garantie opgeven dat het systeem overleeft, is het opgeven van de mummy-politiek. Dat zal nooit vrijwillig gebeuren.

De Noord-Koreaanse diplomatie is er niet op gericht de bevolking of de welvaart te beschermen, maar uitsluitend de hoogste leider. Het is dus zinloos op diplomatiek niveau te onderhandelen met Noord-Korea, want een serieus westers diplomatiek succes valt alleen te behalen als het de positie van de leider versterkt. Jan Sing-Sun bekritiseert zeer sterk de Europese politiek die enerzijds uitgaat van mensenrechten en tegelijk de dialoog zoekt met de regering. Dat is zinloos. Dat heeft ook de mislukte jarenlange appeasement dialoog tussen Noord- en Zuid-Korea aangetoond. Het enige Noordelijke criterium is versterking van het topleiderschap.

Wat dan wel te doen? Druk handhaven op de overheid. Wat betreft verandering, die niet op de overheid richten, maar direct op de bevolking. Het niveau van ontevredenheid is hoog. De BBC – North Korea service – werkt goed.

Arjen van den Berg stelt ook dat de sancties niet werken, ze moeten beter. Maar de Nederlandse regering is het niet met Jan Sing-Sun eens! Niet alleen is druk op de Noord-Koreaanse overheid gewenst, maar eveneens een dialoog.

Prof. Dr. Remco Breuker, hoogleraar Korea-studies aan de universiteit Leiden, legt uit dat de nieuwe huidige  sancties  eerder maar voor vijf dan voor tien procent effectief zijn! Ze worden aan alle kanten omzeild. Daarbij dient  cybercriminaliteit  om de Noord-Koreaanse overheid deviezen te bezorgen. Ook qua  rakettechnologie  zijn de Noord-Koreanen al jarenlang veel verder dan het Westen meent, ze hebben al jaren geleden raketten aan Iran geleverd. En zenuwgas en veel wapens aan  Assad, die zijn voortbestaan voor een groot deel aan hen heeft te danken. Ze zijn niet dom. De huidige sancties zijn dus vrijwel nutteloos. Om effectiever te zijn, is het veel beter het leiderschap in hun portemonnee te treffen. Daarheen lopen talloze buitenlandse connecties. Dat vereist zeer gericht zoeken. Follow the money!, derhalve. Breuker is ronduit pessimistisch. Noord-Korea zal de kernwapens nooit opgeven aangezien die het regime in het zadel houden. Saddam Hoessein had er geen, Kadhaffi gaf vrijwillig zijn zenuwgas op en wat was het resultaat? Daartegenover lijken de Amerikanen niet te willen accepteren dat Noord-Koreaanse kernkoppen hun land kunnen bereiken.

De huidige sancties zijn vrijwel nutteloos. Effectiever is het om het leiderschap in hun portemonnee te treffen: follow the money!

Casper van der Veen (NRC) bevestigt iets waar Breuker zich openlijk aan ergert: het vele lollige nieuws over het land, waarbij in de zaal vast zal zijn gedacht aan de altijd aanwezige hysterische nieuwslezeres die glimlachjes losmaakt, terwijl het om een afschuwelijk regime gaat. Er is veel fake news over Noord-Korea.  Veel  komt uit Zuid-Korea. Er zijn filmpjes van Kim Jong-un tussen mensen met allerlei kapsels, maar af en toe naast enkele als het zijne. Dit wordt eruit geknipt en vervolgens voorzien van commentaar dat Kims kapsel verplicht is. Er verschijnen veel ‘serieuze’ artikelen over Noord-Korea in de pers, stelt Van der Veen, zonder enig behoorlijk bewijs voor de beweringen, onder het motto ‘je weet niet wat er omgaat, dus het kàn wel waar zijn’. Zo hoorde je bijvoorbeeld voortdurend en zonder serieuze onderbouwing ‘dat Noord-Korea op het punt van instorten staat’.

Nu niet meer. Gelukkig wordt dit ongefundeerde nieuws minder. De westerse pers gaat vooruit. Ook hoor je minder vaak dat het leiderschap ‘onvoorspelbaar en irrationeel’ is. Dat is het niet. Wat wel een probleem blijft, is een tekort aan artikelen over de langetermijnstrategie en over de strategische context.

Mijn commentaar 
De sancties moeten dus veel meer ‘op de man’ gespeeld worden, willen ze werken. Hier is veel ervaring mee in de vorm van het traceren en blokkeren van geldstromen van terroristen en speciaal hun leiders. Een voorbeeld van hoe dat kan werken, een financiële aanval op de elite, die zich dan tegen de Kim-dynastie kan keren, is To Stop North Korea, Act Like Israel,  in  de  New York Times van 3 december 2017[i]. Het is aannemelijk dat vele landen hieraan serieus moeten meedoen, ook Nederland.

Ik ben minder pessimistisch dan Breuker over een confrontatie tussen Noord-Korea en de Verenigde Staten. Beide landen liggen zeker op ramkoers, ook zonder Trumps gebruikelijke retoriek. Op 28 oktober 2017 zei minister van Defensie Mattis dat de Verenigde Staten geen nucleair Noord-Korea zullen accepteren en op 2 december verklaarde Nationale Veiligheidsadviseur McMaster dat de kans op gewapende strijd met de dag stijgt. Maar dat zijn woorden. Wat zijn de opties? Een grotere conventionele Amerikaanse aanval zou om verschillende redenen rampzalig zijn; alleen al omdat China die heeft verboden en heeft gezegd zijn buurland dan te steunen zoals het in de Koreaanse Oorlog ook deed, evenals later Noord-Vietnam. Dit om zijn bufferstaten te behouden volgens de aan het eind van de Tweede Wereldoorlog vastgestelde invloedssferen. Als de Amerikanen zonder geheime deal met China werkelijk unilateraal handelen, zullen de Chinezen dat ook doen. Dat vergeten de commentatoren die bijvoorbeeld de kans op oorlog fifty-fifty schatten wel eens. Bovendien zullen in dit geval de economische gevolgen enorm zijn. De Verenigde Staten zullen deze risico’s niet nemen. Ten tweede zal een beperkte aanvalsoorlog, zoals tegen Irak in 2003, met Noord-Korea nog minder succes beloven en veel meer doden.

Sommige commentatoren lijken ook te vergeten, of niet te weten, dat Noord-Korea niet als eerste zal aanvallen, omdat de nucleaire capaciteit er uitsluitend op is gericht het regime overeind te houden; het land zou  door  met een aanval te beginnen juist zijn eigen doodvonnis tekenen. Bovendien heeft China verklaard in zo’n geval neutraal te blijven, al zal  het ongetwijfeld een buffer willen behouden.

Ook een ‘chirurgische’ aanval op Kim Jong-un  en anderen om de heersende elite ‘te onthoofden’ is niet makkelijk. Het is moeilijk om aan informatie te komen. Volgens Remco Breuker heeft Kim Jong-un heel wat pro-Chinese Koreanen uit de weg geruimd. Een mislukte aanval of aanslag kan tot oorlog leiden,  omdat het land er voor het leiderschap is en niet omgekeerd. Misschien dat de Amerikanen wel zouden kunnen wegkomen met een beperkte ‘strafexercitie’, zoals een Noord-Koreaans marineschip tot zinken brengen,  maar zo’n  actie is vooral symbolisch. Het gevaar voor  oorlog ligt meer in instabiliteit in Noord-Korea, een al dan niet gelukte coup of opstand, waardoor landen een oorlog ingezogen kunnen worden. Dat laatste geval zal, ondanks de huidige extra inzet, de op de langere termijn afnemende Amerikaanse aanwezigheid in Europa alleen maar versnellen. Het zal dan, en dat heeft gevolgen voor Nederland, nog eerder op eigen militaire benen moeten staan.

[i] . To Stop North Korea, Act Like Israel door Nitsana Darshan-Leitner. https://www.nytimes.com/2017/12/03/ opinion/to-stop-north- korea-act-like-israel.html