Defensie en de Miljoenennota 2019

Defensie en de Miljoenennota 2019

Tekst: genm b.d. J.H. de Jonge

Het was pracht en praal op dinsdag 18 september rondom het uitspreken van de troonrede door de Majesteit. De krijgsmacht trad weer eens naar buiten en liet zich goed zien. Schitterende uniformen en kaarsrecht marcherende mannen en vrouwen. Onze vorst en vorstin werden zo begeleid en beschermd naar het hart van de Nederlandse democratie gebracht, alwaar de plannen van onze regering voor het komende parlementaire jaar werden geopenbaard. Ondanks de eer om deel te nemen aan deze Prinsjesdag was het gemoed van de deelnemende militairen bezwaard. Immers, zij werden deze zomer geconfronteerd met een nieuw arbeidsvoorwaardenvoorstel waarvan velen snel inzagen dat het niet die beloofde reparatie was na het veel te lang blijven hangen op de nullijn. Dit gaat niet de oplossing worden voor het gebrek aan aantrekkingskracht om te dienen in de krijgsmacht; hiermee krijg je de krijgsmacht niet gevuld, voelde men aan. En dat doet pijn, zelfs als de koningin je in het voorbijrijden vriendelijk toewuift. Laten we het defensiehoofdstuk van de nota eens nader bezien.

Wat hadden we mogen verwachten?

De NAVO – het bondgenootschap waarvan ook de huidige regering bij herhaling blijft melden dat Nederland daar expliciet een trouw en loyaal lid van wenst te blijven – bracht in juni van dit jaar het tweejaarlijks rapport uit over de staat van de Nederlandse defensie. NAVO doet dat in haar rol als trendwatcher en inspecteur. En wil daarmee onderkennen of Nederland doet wat zij (toe-)zegt, complimenten uitdelen waar het kan en tekorten en nalatigheden benoemen waar nodig. Het rapport is in NAVO-taal gesteld: dus beleefd, genuanceerd en rustig. Als er dan wat felle bewoordingen in staan, mag je aannemen dat het wel ‘code rood’ is. Enkele constateringen in het rapport. ‘The Netherlands is not able to provide all off the quantitative land contributions as sought (en eerder expliciet toegezegd door Nederland) for the period 2018 to 2023 … The Netherlands’ land forces would be seriously challenged if engaged in a high-end battle against a peer opponent’. In klare taal zegt NAVO dus: je hebt je niet aan jouw toezeggingen en beloftes gehouden en als consequentie kunnen we jouw grondcomponent niet inzetten omdat je een gevaar bent voor jezelf en voor de bondgenoten. Over de marine lijkt NAVO – vooral door de vergevorderde vervangingsplannen van bijna alle maritieme systemen (hoewel voor enkele geen financiële ruimte is) – veel meer tevreden. Aangaande de luchtcomponent constateert NAVO dat Nederland achterblijft in het aantal toestellen dat de F-16 gaat vervangen: ‘which leaves a significant shortfall to be picked up by other Allies’. Die overigens niet bereid zijn om dit tekort goed te maken als Nederland niet serieuzer geld voor defensie gaat vrijmaken, zo blijkt uit NAVO-kringen. Opnieuw in klare taal: we zijn onbetrouwbaar (want doen niet wat we zeggen) en we zijn niet loyaal (want andere krijgsmachten moeten onze boontjes doppen).  Let op: daar komt de regering op Prinsjesdag natuurlijk fel op terug met maatregelen!

Premier Rutte heeft het allemaal haarscherp in de gaten; zijn beleidsuitspraken zijn onverbloemd. Wat denkt u van de volgende geruststellingen aan de Nederlandse bevolking in juli 2018 tijdens gesprekken met Trump en tijdens de NATO-top te Brussel? Slechts enkele: ‘Als het gaat om de twee procent heeft Trump gewoon een heel groot punt’. Volgens hem is er ‘grote eensgezindheid’ om toe te werken naar twee procent in 2024. En verder: ‘Dus moeten we in 2020 opnieuw kijken naar de uitgaven’. Ai, in 2020 pas? Dat moet een verspreking zijn. Wij weten allemaal dat Nederland nu circa 1.33% van het bbp besteedt en het percentage in de komende jaren bij ongewijzigd beleid zakt naar 1.23% in 2023. Het gat naar de 2% wordt in deze kabinetsperiode dus alleen maar groter in plaats van kleiner. Wij kennen allemaal Rutte als een liberaal, van de marktwerking, niet van de vergezichten, maar wel een probleemoplosser pur sang. En we zien dat de ‘markt’ op dit moment ruimte geeft voordefensie-investeringen. Natuurlijk gaat hij dus in de regeringsverklaring helder aangeven hoe de Nederlandse begroting dit gat gaat dichten. En natuurlijk is het zijn eer te na als dit niet in zijn huidige regeerperiode gaat gebeuren. Let maar op.

Leiderschap houdt onder meer in goed luisteren naar jouw omgeving, naar jouw menselijk kapitaal en dit meenemen in de ‘Haagse bubble’ waar het beleid gemaakt wordt. Aan bureau’s en in kamers. De Haagse werkelijkheid is niet zozeer relevant, neen de maatregelen om Defensie te repareren zijn bepalend. Het nu voorliggende onderhandelaarsakkoord voor de arbeidsvoorwaarden is een product van de Haagse werkelijkheid. En in de ‘bubble ‘vertellen we elkaar dat dit het maximaal haalbare was en dat we tevreden mogen zijn. Lastig is dat de militaire mannen en vrouwen dit heel anders ervaren. Ai, dat is vervelend; past niet in het plaatje. Dat kan  anders. En op basis daarvan de bakens alsnog verzetten. Tegen die ‘Haagse werkelijkheid’ in. Dat kan natuurlijk prima in het hoofdstuk ‘Defensie’ van de Miljoenennota. We gaan het zien.

De verwachtingen van militairen en burgers van Defensie waren dus hooggespannen.

Wat is het geworden?

Feitelijk heeft de Troonrede 41 seconden aan Defensie besteed. Ongeveeer 17 minuten na de aanvang kwam Defensie voorbij, voorafgegaan door verwijzingen naar onze sterke economie, pleidooi voor hechte samenleving, cultuur, inkomen, belastingwijzigingen, pensioenstelsel, vestigingsklimaat, infrastructuur, verkeer en openbaar vervoer, voorzieningen die de basis vormen voor een sterk land zoals zorg, onderwijs, politie en …  militairen. Snel gevolgd door korte passages over zorg, onderwijs, criminaliteitsbestrijding en cyberbescherming.

En toen kwam het: ‘de trendbreuk zet sterker door, 1,5 miljard structureel voor Defensie in 2021 erbij’. En ook: ‘de krijgsmacht kan de grondwettelijke taken beter uitvoeren’. Een Koninklijk eufemisme voor: we zijn er nog niet.

Maar géén nadere informatie over de herijking die voor 2020 aangekondigd is. Géén concrete stappen hoe wij nu gaan groeien naar die 2%.

Niets gemeld over de toenemende personele tekorten bij de krijgsmacht en welke oplossingen er nu ontwikkeld zijn. Weinig concrete aandacht in het defensiehoofdstuk van deze Miljoenennota over de explosief toenemende onrust bij militairen over tegenvallende arbeidsvoorwaarden en pensioenregelingen. Er worden wel veel woorden gewijd aan ‘vertrouwen winnen’, en er is sprake van vier programma’s om dat te bereiken; tevens een opsomming van veel maatregelen om het werkgeverschap te verbeteren. Maar het echte vertrouwen zal ook via de portemonnee moeten worden teruggewonnen, alleen de budgettaire ruimte die daarvoor nodig is wordt niet onderkend in deze Nota.

Zoals gerenomeerde cynici al verwacht hadden, bleef het dus een herhaling van eerdere uitspraken van minister Bijleveld, zoals ‘Nederland neemt de zorgen van NAVO serieus’, ‘in deze kabinetsperiode gestalte geven aan de lange lijnen naar de toekomst’, ‘een stabiele financiering en versterking van de krijgsmacht’ . En ‘we nemen dit op in de herijking van de Defensienota. Deze staat gepland in 2020’.  Wat dus betekent dat de uitvoering van de herijking wordt overgelaten aan een volgend kabinet.

De militairen op het Lange Voorhout nemen de houding aan. Uit respect voor de Vorst, symbool voor de natie en het volk. Een duaal gevoel; natuurlijk toon je respect voor de koning en de democratie. Maar, je voelt je alweer belazerd door diezelfde ‘Haagse bubble’ waar alle zaken gelijk zijn, maar sommige iets meer gelijk dan de andere. En in het huidige tijdsgewricht, waar het optreden in talkshows en actievoeren op straat, inclusief stakingen, de aandacht van politici weten te trekken, ben je dus het haasje als je dat niet mag en niet wenst.

Wat dat betreft was Prinsjesdag 2018 voor Defensie en haar personeel weer teleurstellend. De politiek gevestigde orde zou daar niet te lang op durven en moeten doorsudderen.

Geen pensioenakkoord op Prinsjesdag

Tekst: drs. M.A.M. Weusthuis

Ze lijken muurvast te zitten, de besprekingen naar een meer bij de tijd passend pensioensysteem. Prinsjesdag brengt daar ook geen verandering in.

Sociale partners is er veel aan gelegen het huidige pensioensysteem aan te passen aan de eisen van de tijd door minder garantie en meer flexibiliteit in te brengen, maar de kern van collectiviteit en solidariteit te behouden voor toekomstige generaties. Tegelijkertijd willen sociale partners indexatieperspectief terug voor alle leeftijden, want het niet indexeren ondermijnt het vertrouwen in juist dat pensioengebouw, vooral bij gepensioneerden omdat pensioen hun inkomen is. De minister zit veel meer op het perspectief van flexibilisering en individualisering en het regeerakkoord schrijft ook over een toekomst van persoonlijke pensioenen.

Het is een feit dat de pensioenonderhandelingen gaan over de opbouw van pensioenen, over de actieven. Als het echter lukt om nog voor het einde van dit jaar te komen tot afspraken over aanpassing van het huidige pensioensysteem, kunnen ook de huidige wettelijke regels over indexatie en korting van reeds opgebouwde pensioenen, ook die van gepensioneerden, door de politiek terzijde worden geschoven. Op dit moment is niet te voorspellen of dat lukt. Wij houden de vinger aan de pols en informeren u zo gauw er meer bekend is.