Dood door schuld

Onlangs kreeg ik het boek met de titel ‘Dood door schuld’ van Charles Sanders, in pdf-vorm toegestuurd. Het boek beschrijft de verhalen van de families van de betrokkenen rondom de ongevallen in Mali en het schietincident in Ossendrecht. Het beschrijft ook de lotgevallen van hun advocaat, Michael Ruperti. En het samenspannen van vijf commando’s en Ruperti om de boodschap ‘Genoeg is genoeg’ uit te stralen. Zo kan het niet langer, zo kunnen wij niet meer veilig en verantwoord werken.
Bij het lezen van het boek voel je de pijn van het verlies van de nabestaanden, maar ook de vraagtekens over het waarom. Je voelt de onmacht van de KCT’ers om hun werk goed uit te kunnen voeren en de voorzichtigheid waarmee zij moeten opereren om niet ontdekt te worden. En iedereen zal hier zijn eigen boodschap uit halen. De nieuwe CDS, ladm Rob Bauer wil naar voren kijken. De minister heeft 1,5 miljard meer tot haar beschikking. En ik proef de sfeer van ‘wij laten de ellende achter ons en wij gaan weer voorwaarts’. Alleen, zo ver ben ik nog niet.

Alleen, zover ben ik nog niet

Wat de rapporten van de OVV en Van der Veer ons ten principale duidelijk maken, is dat wij moeten leren van het verleden. Waar is het fout gegaan? Waar zijn de verkeerde afwegingen gemaakt? En wij kunnen wel weer voorwaarts rennen, maar de problemen zijn echt nog niet opgelost. De checks and balances, dat ragfijne systeem binnen de krijgsmacht dat ervoor zorgt dat wij veilig kunnen werken, veilig en goed opgeleid en getraind op uitzending kunnen gaan, zijn echt nog niet hersteld. En dat systeem zal ook de komende jaren blijven haperen. Dat ragfijne systeem van up to date voorschriften, daarvan afgeleide syllabi, opleidingscentra gevuld met goed opgeleide en bekwame instructeurs, gekwalificeerde hulpleiders, voldoende materiaal, munitie, onderwijsleermiddelen en voldoende getrainde eenheden. De organisatie is uit balans en dat los je niet op een achternamiddag met wat geld op. Dit gaat jaren duren en wij zullen nog jaren risico’s lopen. De defensieorganisatie is echt uit het lood geslagen.

In onze parlementaire democratie is de minister verantwoordelijk en die legt verantwoording af aan de Tweede Kamer.  In deze is het hoogste parlementaire offer gebracht. De minister is weggestuurd. Maar Defensie blijft een bijzonder departement. De Tweede Kamer stuurt hier veel indringender en dieper dan bij welk ander ministerie ook. Waar een Regionaal Opleiding Centrum zelf beslist over de aankoop van vastgoed, bijvoorbeeld een schoolgebouw, moet dit bij Defensie worden voorgelegd aan de Tweede Kamer. Hetzelfde geldt voor materieel. Voorafgaande aan een uitzending wordt er een ‘artikel 100-brief’ van vele pagina’s opgesteld. De Tweede Kamer stuurt actief mee in het beleid van het departement.

In de jaren 2006 t/m 2010 werd de missie in Uruzgan uitgevoerd en het was voor regering en Tweede Kamer duidelijk dat wij onszelf ‘aan het opeten waren’. Er was te weinig geld voor de krijgsmacht om de uitzending te betalen. In de formatie van 2010 lag het tekort op tafel, het zogenaamde lijk in de kast van 350 miljoen euro. Hoezo ‘lijk in de kast’, iedere politicus wist dit! In 2010 en 2012 werden onverantwoorde, aanvullende kortingen in een onmogelijk tempo doorgevoerd op dit departement. De HDP, die publiekelijk riep dat het tijdelijk voor intake sluiten van de opleidingscentra KMA, KMS en de basisopleidingen van de soldaten domme maatregelen waren. Wij zien nu de ellende terug in de vorm van ondervulling. De NOV waarschuwt hier al vanaf 2012 publiekelijk voor. Nu geen krokodillentranen graag.

De NOV, die keer op keer ageert tegen bezuinigingen zoals het afstoten van de tanks. Bezuinigingen waardoor onverantwoorde risico’s worden genomen als het tot een conflict komt. Onze militairen zullen gaan, maar een verhoogd risico lopen niet te overleven. Iets wat ook op de diverse oefenterreinen proefondervindelijk is vastgesteld, de ideale laboratoriumsituatie. In de loop van de tijd zien wij vervolgens dat het tekort aan geld en het te hoge tempo van doorgevoerde bezuinigingen, gecombineerd met uitzendingen, zich meer en meer gaat wreken op de werkvloer en een probleem van alledag wordt. Er is aan alles tekort, zowel personeel als materieel. Ook de minister erkent dit in de Kamer. De CDS geeft toe dat door het niet houden van oefeningen de operationele gereedheid in gevaar is gekomen. Eenheden die bezig moeten zijn met opleiding en training worden stilgezet om de basisopleiding van rekruten te gaan geven. De Rekenkamer geeft jaar op jaar aan dat er een onhoudbare wissel op Defensie wordt getrokken. En nu wordt dit alles afgedaan met ‘wij moeten vooruit kijken, er is toch 1,5 miljard bij gekomen en wij gaan verder met de orde van de dag’.

Dat is de kracht van dit boek. Het is een aanklacht tegen de leiding van het departement. Tegen de arrogantie van mannen als Koenders: ‘Wij bepalen wel of u al dan niet naar Mali gaat’. En Pechtold die het tekort aan munitie meent te kunnen afdoen met een olijk ’pang, pang’. Onze politieke leiding heeft echt nog niet de slag gemaakt dat zij ten principale verantwoordelijk is voor dit debacle. Men probeert het echte probleem, hun nalaten, hun onverantwoordelijk gedrag te verdoezelen door zich toe te spitsen op incidenten. Maar hier is sprake van oorzaak en gevolg. Dat is ook de boodschap van de vijf KCT’ers. En niet alleen de minister, maar ook de gehele regering, de gehele Tweede Kamer konden niet alleen weten, nee wisten door de Kamerbrieven, het optreden van de minister, de toelichtingen van de CDS, maar ook vanuit de NOV dat Defensie een onhaalbare en gevaarlijke bezuinigingsopdracht had gekregen.

Dat los je niet op met het wegsturen van een minister naar aanleiding van een voorval. De regering, ministers Hennis en Koenders, maar ook premier Rutte kenden de problemen bij Defensie en de risico’s die daaraan vastzaten. Maar ook de gehele Vaste Commissie voor Defensie wist dat er een onhaalbare opdracht voorlag. En dat het een opdracht was en geen can do; luister nog maar eens naar het interview met minister Koenders over kolonel Jelte Groen. Zoals al eerder gezegd, de arrogantie van de macht ten top. Zoals Michiel de Ruyter naar de Middellandse Zee werd gestuurd met onvoldoende middelen en daar zijn dood vond. Er is niets veranderd.

Regering en parlement moeten verantwoording afleggen aan haar militairen, maar ook aan het Nederlandse volk; uitleggen waarom men een uitvoerend departement als Defensie zo slecht heeft aangestuurd waardoor dit soort ongelukken konden gebeuren. Dat een voor uitzendingen noodzakelijke schietbaan al tien jaar uit linnen wanden bestond. Dat er onverantwoord op personeel bezuinigd moest worden bij de DMO, waardoor de keuringen niet meer werden uitgevoerd. Maar ook dat, zoals de OVV-rapporten aangeven, er onverantwoord bezuinigd is op syllabischrijvers, veiligheidsfunctionarissen en hulpleiders. De Rekenkamer had gelijk, er werd een onverantwoorde wissel getrokken op de krijgsmacht. Dat wist u, als regering en parlement en daarom bent u schuldig aan deze ongevallen. Dood door schuld. Het zijn geen incidenten, het is oorzaak en onvermijdelijk gevolg.

… het is oorzaak en onvermijdelijk gevolg

Regering en parlement zijn hiervoor verantwoordelijk. En in plaats van wederom met het vingertje naar anderen te wijzen, zou men zijn verantwoordelijkheid moeten nemen. Dit mag niet meer voorkomen. Het enige middel daartoe is een parlementaire enquête. De zorg voor de veiligheid van onze soldaten staat toch zo hoog bij u in het vaandel? Durf uw eigen gedrag ter discussie te stellen.

De Here gebiede en terecht. Militairen gaan, zoals dat hoort, maar dit was geen haalbare opdracht. Leg hier verantwoording over af! Uw militairen, en zeker de slachtoffers hebben hier recht op. Niet voor één ‘incident’, maar voor het totaal van uw verantwoordelijkheden.