Er was eens ...

Deze twee observaties onderstrepen dat de trans-Atlantische verbinding op springen staat. De manier waarop diverse leden van de Europese Unie (EU) met het migrantenprobleem omgaan en de verwijten die over en weer over de tafel worden geschoven, accentueren dat de verwijdering tussen West- en Oost-Europa, ondersteund door een deel van Zuid-Europa, een nieuwe fase is ingegaan.

Poetin’s charmeoffensief

Zich verkneukelend bekijkt de kleine Napoleon die ontwikkelingen en vraagt zich af op welke manier hij de ontstane breuklijnen het beste kan benutten om de EU definitief op de rug te gooien. Een charmeoffensief, toegespitst op de economisch zwakste leerlingen in de Europese klas, lijkt zijn beste optie te zijn. Niet alleen hebben Oostenrijk, Roemenië, Bulgarije, Hongarije, Slowakije en Italië van oudsher banden met Rusland, maar de meeste van die landen zijn voor het dekken van hun energiebehoefte sterk afhankelijk van fossiele energie (eindnoot 1) uit Russische bronnen. Bovendien staan die landen in de frontlinie om de migranten-tsunami uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika een halt toe te roepen en dat blijkt handenvol geld te kosten. Geld dat er door hun zwakke economieën even niet is en hulp van buiten is daarom dubbel welkom.

Het ‘open deur’ beleid van Mutti Merkel heeft in de genoemde staten een duidelijke ruk naar rechts veroorzaakt. Dat heeft twee effecten. Ten eerste wijzen die landen een Europese oplossing van het migrantenprobleem van de hand en concentreren zij zich op nationale maatregelen. Ten tweede, de rechts gekleurde regeringen hopen dat Rusland genegen is om de kosten voor hun energievoorziening te matigen zodat daardoor meer geld vrijkomt voor die nationale maatregelen. Is het een verrassing dat populistische segmenten binnen het Europese politieke spectrum meer sympathie hebben gekregen voor de ogenschijnlijk sterke leider in het Kremlin en zich steeds meer verwijderen van diens zwakke, wispelturige regenteske westerse evenknieën? Natuurlijk niet. Uit Brussel, Parijs en Berlijn klinken alleen maar verwijten en dreigementen met harde tegenmaatregelen. Die negatieve instelling van de Europese grootmachten maakt de betrokken regeringen gevoelig voor Poetin’s misleidende verklaring dat ‘Rusland een democratie is en dat we ons houden aan de grondwet… Er is geen twijfel dat de democratie wortel heeft geschoten in Rusland’. Hoe dieper de Europese grootmachten in de binnenlandse aangelegenheden van die, volgens Brussel afvallige, lidstaten duiken en zich bemoeien met hun nationale maatregelen, des te sneller zal het westerse sanctiefront tegen Rusland afbrokkelen.

Poetin bedient zich van een apart soort humor wanneer hij verklaart dat de democratie wortel heeft geschoten in Rusland. Vermoedelijk heeft hij dan meer de tribale versie voor ogen dan het westerse model. Die tribale versie, zoals die in het gros van de islamitische staten is ingevoerd, wordt door het Westen als een brutale autocratie beschouwd en dat model is lichtjaren verwijderd van de democratische natiestaat zoals die na de vrede van Westfalen in 1648 zich stapsgewijs heeft ontwikkeld tot het model waaraan nu ook in het Westen driftig wordt gemorreld. Vermoedelijk vindt Poetin het onbelangrijk dat een natiestaat middels electoraat en verkiezingen zijn politieke koers, politieke leiders en het parlement selecteert en het bruto binnenlands product zodanig verdeeld wordt dat de bevolking een toekomst kan opbouwen en zicht heeft op een bepaalde mate van welvaart.

Een andere grappige opmerking poneerde Poetin tijdens een interview met Armin Wolf, een journalist van de Oostenrijkse zender ORF, op 5 mei 2018. Volgens hem had het westerse sanctieregime gefaald (eindnoot 2). Het kwam helaas niet bij de interviewer op waarom Moskou voortdurend met zijn gereedschapskist loopt te sjouwen om scheuren in het Europese loyaliteitspantser te veroorzaken en/of te verdiepen? Waarom dat bezoek aan Wenen? Toch niet alleen om de eeuwenoude vriendschapsbanden plotseling weer aan te halen en betere voorwaarden af te spreken voor de wederzijdse handelsrelaties? Voor de serieuze Kremlinvolger was het duidelijk dat de huidige verwijdering tussen Brussel en Wenen een buitenkansje bood om een medestander voor een verzachting van het sanctieregime binnen te halen (eindnoot 3). Natuurlijk was Poetins andere uitspraak tijdens het interview ‘Rusland prefereert een sterk verenigd Europa en de gemeenschappelijke belangen zijn groter dan de verschillen. De EU is onze grootste handelspartner (eindnoot4), verdeeldheid bij hen is slecht voor ons’ er een voor de politieke bühne. Hij is zich terdege ervan bewust dat die sancties niet zo maar uit de lucht kwamen vallen en Rusland op de pijnbank is gelegd vanwege de proxy- oorlogen in de Oekraïense Donbas en de illegale inval in Georgië; de illegale annexatie van de Krim, het neerschieten van de MH-17; de voortdurende cyberaanvallen op vitale westerse virtuele infrastructuur en, in het verlengde ervan, het beïnvloeden van verkiezingen, publieke opinie en politici zoals in de USA is gebeurd. Maar hij moet natuurlijk wat doen om via het scherm de Oostenrijkse publieke en politieke opinie te masseren.

Poetin’s meersporenbeleid

Parallel aan het politieke charmeoffensief voert Moskou opnieuw de militaire druk op Oekraïne op. Vijf oorlogsbodems van het Sea of Asovflottielje zijn via het Wolga-Don kanaal in de Zwarte Zee ontplooid.

De gevechtskracht van de Russische maritieme sub-component in de Zwarte Zee is daardoor aanzienlijk versterkt en het lijdt geen twijfel dat in voorkomend geval de Oekraïense Zwarte Zee-havens Marioepol (eerste prioriteit oost van de Krim) en Odessa (tweede prioriteit west van de Krim) de belangrijkste operationele doelen zullen zijn. Het lijkt er sterk op dat Moskou de operationele randvoorwaarden voor een dergelijke maritieme missie stapsgewijs heeft ingevuld.

Ook in de Donbas zijn frequentie en aantal van de gewapende schermutselingen in de laatste maanden opgevoerd. In juni werden aanvallen met o.m. 120 en 122 millimeter artillerie en 82 millimeter mortieren uitgevoerd tegen Oekraïense opstellingen in Donetsk, Luhansk en de omgeving van Marioepol. Het resultaat: twee doden en talloze licht- en zwaargewonden waaronder burgers. Op 14 juni: opnieuw een beschieting met als gevolg twee soldaten gedood en zes gewond. De artillerie- en mortiervuurmonden vuurden hun granaten af vanuit stellinggebieden in bewoonde regio’s om, net als tijdens acties van islamitische extremisten elders, een gewapende tegenactie vanaf Oekraïens gebied, waarbij mogelijk burgerslachtoffers zouden kunnen vallen, uit te lokken, om de schuldvraag vervolgens bij Kiev te kunnen leggen.

Niet alleen voert Moskou de druk op Brussel en Kiev op, ook op het Arabisch schiereiland loopt Poetin in de suikerpot te roeren. Onlangs heeft het Kremlin aangekondigd S-400 raketten voor de luchtverdediging te verkopen aan Qatar. Dit kleine emiraat, dat door zijn steun aan islamitisch-extremistische bewegingen, zoals de Moslim Broederschap en Hezbollah, door Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Bahrein en Egypte compleet geisoleerd is, wordt door Poetin misbruikt om tweespalt te creëren binnen de Arabische coalitie en om de Amerikaanse invloed (eindnoot 5) op het Arabisch schiereiland terug te dringen.

Het antwoord van de NAVO

De opdringerige Russische opstelling in diverse regio’s heeft Brussel waarschijnlijk wakker gemaakt. De Secretaris-Generaal (SG) heeft onlangs verklaard dat de NAVO haar operationele presentie in de oostelijke lidstaten gaat uitbreiden en versterken.

Het voorstel ligt op tafel om de reactietijd van een vierdimensionale gevechtskracht -bestaande uit dertig eenheden van bataljonsgrootte, dertig squadrons gevechtsvliegtuigen en dertig oorlogsbodems- naar dertig dagen te brengen om in voorkomend geval een sluimerende Russische agressie aan de oostgrens van het Alliantiegebied in de kiem te kunnen smoren. Het ziet er weliswaar -zeker op papier- heel stoer uit, maar de dagelijkse realiteit presenteert een ander, minder optimistisch beeld.

De huidige peperdure Enhanced Forward Presence(EFP) is net als zijn voorgangers, de CJTF en NRF (eindnoot 6) , een puur politiek instrument en vertegenwoordigt vooralsnog geen substantiële gevechtskracht. Door multi-kleuring, en binnen die context vooral communicatie- en conceptuele problemen, versterkt door het roterend karakter van de stationering (elke zes maanden komt een nieuw detachement van een andere NAVO-partner), is van eenheidsvorming en operationele binding nauwelijks sprake. Na binnenkomst werpen de eenheden zich op een opgedragen nationaal oefenprogramma dat het compagnies-niveau niet overstijgt. De vier verschillende nationale compagniescomponenten worden weliswaar een bataljon genoemd, maar kunnen door de bovengenoemde problematiek en het ontbreken van gezamenlijke oefeningen in brigade- of regimentsverband nooit de gevechtskracht leveren van een bataljon (eindnoot 7).

Om in operationeel opzicht inhoud te geven aan de woorden van de SG moeten lidstaten bereid zijn om gevechtsgerede bataljons permanent of op rotatiebasis van een jaar te stationeren in die landen die het meest bedreigd worden door de acties van de Russische beer. Gevechtsgerede eenheden, die blijvend moeten voldoen aan operationele certificatie- en validatienormen en beantwoorden aan de vastgestelde closure rateeisen. Bovendien moet op conceptueel-, communicatie- en materieelgebied serieus werk gemaakt worden van interoperabiliteitseisen. En last but not least, de logistieke functie moet zodanig geprofessionaliseerd worden, dat door bevoorrading en voorraadvorming het operationele tempo van de te ondersteunen manoeuvre-eenheden binnen en buiten de beschikbare infrastructuur gevolgd kan worden. De uitspraak van de SG is een bemoedigend signaal, maar te zwak om Poetin echt van zijn stuk te brengen. Dat gebeurt pas als het zware materieel zich door de straten van diverse Oost-Europese hoofdsteden zal kunnen verplaatsen.

Poetin, de Russische uitgave van Hans Christiaan Andersen

 Poetin heeft zijn kennis van sprookjes opgepoetst en vertelt de mooiste verhalen om het economisch kwetsbare deel van de EU-lidstaten steeds verder van Brussel te laten afdrijven. Energieleveringen en hulp bij het oplossen van het migratieprobleem zijn twee van zijn lokkertjes. Voor het laten springen van de trans-Atlantische verbinding en de gedeeltelijke ontbinding van de EU hoeft hij vermoedelijk zijn handen niet vuil te maken. De trollenfabriek om de Europese publieke opinie te manipuleren en diverse staatsbezoeken aan verschillende doelgroep-naties om leuke dingen voor de mensen voor te stellen, zullen voldoende zijn om zijn doel te bereiken: het doen omkiepen van het sanctieregime, de verwijdering tussen Washington en Brussel en de afbrokkeling van het loyaliteitsbeginsel binnen de NAVO en EU. De vraag is of Poetin daarop wil wachten. De inwoners van de Baltische landen hebben er een hard hoofd in en kijken argwanend naar de spandoeken die onlangs in Kiev verschenen.

Eindnoten 

1. Europa neemt 45% van het Russische aardgas af.
2. Bron: de Volkskrant.
3. De coalitiepartner van de huidige Oostenrijkse regering, de FPÖ, heeft al meermalen laten weten een voorstander van afschaffing van de sancties te zijn.
4. De totale export van goederen vanuit de Europese Unie (EU-28) naar Rusland was in 2015 goed voor een bedrag van € 73,9 miljard. Duitsland nam de eerste plaats in met 29,5% en Italië (9,6%) de tweede. Cijfers van 2014: € 9.502,7 miljard; voor 2015 € 7.108,7 miljard. De cijfers zijn sinds die tijd teruggelopen tot een kwart van de omzet van 2015.
5. In het Midden-Oosten zijn zesduizend Amerikaanse militairen actief, waarvan 3.432 in Qatar en 1.496 in Bahrein.
6. Het Combined Joint Task Force(CJTF) concept uit het einde van de vorige en het begin van het huidige millennium en de NATO Response Force(NRF) uit het eerste decennium van het huidige millennium.
7. De huidige gevechtssamenstelling van een multinationaal bataljon heeft geen luchtverdedigingscapaciteit, in vele gevallen geen ondersteuning van tanks, geen geneeskundige afvoer- en verplegingscapaciteit, geen substantiële eigen vuursteun, geen eigen geniesteun en zelfs geen eigen standaard Rules of Engagement(ROE).