"Frans Ebbelaar, 3 februari 2017"

Geef Defensie een visie voor lange termijn

Veel Nederlanders maken zich niet echt druk over de internationale politieke situatie. Dit valt op te maken uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in 2016. Uit de antwoorden op de vraag in hoeverre men zich zorgen maakt, blijkt dat 11 procent zich heel veel zorgen maakt, 31 procent tamelijk veel, 44 procent een beetje, 5 procent helemaal niet en de rest weet het niet. Het rapport vermeldt verder dat dit nauwelijks afwijkt van eerdere metingen. “Ook de argumenten verschillen niet wezenlijk. Wie zich geen zorgen maakt, doet dat op een enkeling na niet omdat het wel goed gaat, maar omdat men er niet mee bezig is of omdat het geen zin heeft zich zorgen te maken.”

Politieke partijen

Wat betekent dit voor partijprogramma’s en een regeerakkoord? Juist voor een organisatie als de krijgsmacht, een van de machtsmiddelen van vooral het buitenlands beleid, is het belangrijk dat de bevolking een goed beeld heeft van de veiligheidsontwikkelingen en niet de kop in het zand steekt. Dat men bereid is daar voldoende geld aan te besteden. Voldoende om weer als een betrouwbare bondgenoot aan de afschrikking van de Navo bij te dragen. Voldoende budget, niet pas als tegenstanders door onze straten lopen, maar nu.
Politieke partijen wegen af of en hoe de kiezer zal reageren. Als meer dan vijftig procent van die kiezers zich nauwelijks zorgen wil maken over internationale dreigingen, dan wekt het geen verbazing dat voorgaande kabinetten zonder enig tumult in de samenleving de krijgsmacht vele honderden miljoenen konden afnemen. Dat daarmee een krijgsmacht ontstond die niet meer aangepast en toegerust is voor snel veranderende dreigingen, bleef buiten beeld. Tanks werden nog maar twee jaar geleden verkocht en worden op dit moment alweer node gemist.

Meerjarige akkoorden

Toch laten de uitkomsten van de dverse onderzoeken van het SCP zien, dat het niet snel zal lukken om de grote weerzin om zich zorgen te maken, weg te nemen. Het kortetermijndenken in de politiek wordt veroorzaakt door electorale druk. Voor een fundamentele staatsverantwoordelijkheid als veiligheid is dat onverteerbaar. Verschillende partijen hebben in de afgelopen twee jaar daarom voorstellen gedaan om voor Defensie over te gaan naar het systeem van meerjarige akkoorden. In zo’n systeem zijn de afspraken over de toekomst van Defensie en het daarbij behorende budget geen onderdeel van verkiezingsprogramma’s en coalitieonderhandelingen. Partijen van coalitie en oppositie committeren zich los van de verkiezingen aan een langetermijnvisie en spreken een daarbij behorend budget af. De afgelopen jaren is er door PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink uitgebreid voor gepleit en lieten partijen als de VVD, CDA en CU zich positief uit. In Zweden en Denemarken wordt al geruime tijd met deze aanpak gewerkt en op die wijze de discussie over deze fundamentele staatsverantwoordelijkheid gedepolitiseerd. Kortetermijn kapitaalvernietiging en onnodige uitholling van de krijgsmacht worden zo voorkomen.
Waarom is het nu zo stil geworden rondom dit idee van meerjarige akkoorden? Is er angst dat hiermee een gemakkelijke, kritiekloze bezuinigingspost wegvalt? Uitspraken over meer budget door diverse politieke partijen in het afgelopen half jaar duiden hier niet op. Tegenwerpingen dat hiermee het democratisch beslissingsrecht overboord wordt gezet, lijken op koudwatervrees. In Denemarken en Zweden worden de afspraken parlementsbreed in goed overleg gemaakt. Zo nodig deinst het parlement er niet voor terug om de afspraken open te breken indien de veiligheidssituatie daarom vraagt. Wij hopen daarom dat in de verkiezingsdebatten en in de nieuwe Kamer dit thema weer wordt opgepakt. Onze onbezorgde bevolking verdient het dat op zijn minst hun vertegenwoordigers in het parlement zich die veiligheidszorgen wel maken.
Door Luitenant-kolonel b.d. Frans Ebbelaar
Analist Defensiebeleid en Krijgsmacht van de Gezamenlijke officieren
Dit artikel werd gepubliceerd in Trouw op donderdag 2 februari 2017