J'accuse ...!
Een aanklacht tegen onze volksvertegenwoordiging
Allereerst: het is vreselijk om je man, je vader, je kinderen, je collega’s te moeten verliezen. Als vader van een militair weet ik wat het betekent als je kind in ’het dal van de schaduw des doods’ loopt en ik kan mij heel goed inleven; zeker ook na de dood van de zoon van mijn vrienden Peter en Inge van Uhm. Diep respect voor hen, maar ook voor de ouders van Kevin Roggeveld en Henri Hovink op de tv na het bezoek van de Commandant der Strijdkrachten (CDS). Wat ongelooflijk sterk van deze mensen. Nogmaals diep respect hiervoor.
Met opgeheven hoofd maar met ingehouden woede is de krijgsmacht in 2010 teruggekeerd uit Uruzgan. Voor ingewijden was het duidelijk dat wij juist konden beginnen met het stapsgewijs overdragen van de verantwoordelijkheden aan de Afghanen. Een proces van ‘Drie D’ regionale nation building werd in de kiem gesmoord door de politieke controverse tussen de ministers Bos en Balkenende en die uiteindelijk door Bos werd beëindigd. ’The Dutch approach’, waar iedereen naar keek – dit zou weleens het recept kunnen zijn – was voorbij. Vele doden en gewonden achtergelaten door de controverse tussen twee politieke partijen, waarvan er minimaal een het partijbelang boven het (inter-)nationale belang stelde.
In 2010 werden de kosten van Afghanistan (375 miljoen) gepresenteerd als een lijk in de kast. Aan de formatietafel, en zelfs eerder in de aanloop naar de verkiezingen, was dit al breed bekend. Niet voor niets had de VVD 400 miljoen voor Defensie in het partijprogramma staan. Vervolgens werd er 600 miljoen gekort (i.c. samen 1 miljard) en in 2012, met de formatie van Rutte II, kwam hier nog eens 350 miljoen vanuit de defensienota In het belang van Nederland bovenop. Op een totale begroting van uiteindelijk nog maar 7 miljard (waarvan een groot deel personele lasten) een niet te torsen opdracht. Bovendien moesten in korte tijd de financiële revenuen in Rutte I en II worden binnengehaald. En dit alles na twintig jaar innen van het ‘vredesdividend’. Alles en iedereen omvattende reorganisaties, het stoppen van de instroom van nieuwe soldaten, onderofficieren en officieren. Zoals de toenmalige HDP, lgen Leijh het zei: ’een echt domme beslissing’. Shared service centres werden ingericht op een achternamiddag, verregaande centralisatie volgde, er werd afscheid genomen van 12.000 medewerkers en dat op een nette manier.
Dienen is het centrale woord in de krijgsmacht. Als generaal moet je je goed bewust zijn van het feit dat jij er bent voor je soldaten, je onderofficieren, je officieren en burgers. Leading from the front. Defensie en haar militairen hebben loyaal de politiek gediend. Maar nu andersom. Elke politicus wist en weet dat Defensie volledig is uit- gekleed en door het ijs is gezakt. Minister Hennis gaf bij de formatie niet voor niets aan dat er eigenlijk 2,5 miljard bij moest, op een totale begroting van 8 miljard.
Nu naar de onderzoeken; zoals ook bij de behandeling van het ongeluk in Ossendrecht ben ik het fundamenteel oneens met een aantal conclusies van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) n.a.v. het ongeval in Mali. Men houdt onvoldoende rekening met het specifieke karakter van Defensie; ik verwijt de Onderzoeksraad onvoldoende invoelingsvermogen. Een aantal voorbeelden. Een tekort aan veiligheidsfunctionarissen of opleidingsontwikkelaars; je moet binnen de te krappe defensieorganisatie kiezen tussen deze functionarissen of commando’s die uitgezonden kunnen worden om de burgers van Nederland te beschermen. Dit is het probleem. Hier zijn in beide richtingen keuzes op het scherpst van de snede gemaakt. De vraag waarom de keuring van de munitie niet uitgevoerd is, werd niet onderzocht.
De Defensie Materieel Organisatie (DMO) is volledig gereorganiseerd en wordt met ingang van het volgende jaar met 200 functionarissen uitgebreid. Als er van het reparatiegeld en van de daarvoor ter beschikking komende 400 functies de helft naar de DMO gaat, dan betekent dat iets. Bij het opleidingscommando van de landmacht moet er telkens een bataljon stilgelegd worden om kaderleden vrij te maken om aan nieuwe militairen les te kunnen geven. Operationele eenheden gebruiken om nieuwe militairen les te geven lijkt goed, maar hoe zit het dan met het opleiden en trainen van die eenheden. Je gaat lesgeven aan individuele musici, maar hoe zit het met de samenklank in het orkest? Daarom kan de CDS ook nog maar tot maximaal compagniesniveau uitzenden, en terecht.
Iedereen bij Defensie weet het, wij zijn door het ijs gezakt. Maar nog erger, de organisatie is uit het lood. De Algemene Rekenkamer heeft de juiste conclusie getrokken: Defensie trekt een onhoudbare wissel op zichzelf. Ondertussen vraagt de politiek wel om meer uitzendingen en missies. Zoals minister Koenders dat zo fijntjes verwoordde naar aanleiding van de opmerkingen van de commandant van het Korps Commandotroepen, kol Groen: ‘de politiek bepaalt en de militairen voeren uit’. De stoel in de VN-Veiligheidsraad en zijn ’liefde’ voor Mali gaan voor. En om het invoelingsvermogen voor het belang van opleiding en training nog eens te stipuleren, herinnert u zich de opmerking van de dhr. Pechthold over ’pang, pang’?
Minister Hennis riep niet voor niets al jaren ’repareren’. Bij reparatie is er iets kapot. De CDS zendt niet voor niets hoofdzakelijk individuen uit.
De organisatie loopt in hoog tempo leeg. Defensie zit al meer dan 10% onder de sterkte. U weet wel, die opleidingsontwikkelaars, veiligheidsfunctionarissen, het personeel bij het munitiebedrijf naast de duizenden militairen die wij missen. Als oud-projectofficier werving ken ik als geen ander deze problematiek. Potentiële militairen vormen een aparte doelgroep, je moet deze mensen weten aan te spreken. Dat lukt alleen als je eigen mensen erin geloven. Dan werf je succesvol! Door de bezuinigingen, de instabiliteit van de organisatie, het niet meer beschikbaar hebben van reservedelen, munitie, wapensystemen, inzetbare voertuigen en verbindingsmiddelen, maar ook door het al jarenlang ontbreken van arbeidsvoorwaarden loopt men massaal weg. Waarom heeft het zo lang geduurd alvorens voor het defensiepersoneel een cao kon worden bereikt? Was dat vanwege politieke kinnesinne tussen Asscher en Rutte die ten koste van goede zorg voor het militaire personeel werd uitgespeeld? Het personeel dat juist voor die politiek 24/7 inzetbaar is, zo nodig met gevaar voor eigen leven. Het lijkt er veel op dat, evenals in het voorbeeld van Afghanistan uit 2010, er een binnenlandse politieke vete over de ruggen van de militairen werd uitgevochten.
In de afgelopen periode is er geld bijgekomen. De minister heeft dit niet voor niets ‘repareren’ genoemd. De 200 man voor de DMO, voor het munitiebedrijf misschien. De boodschap van haar aan het nieuwe kabinet is dat er tenminste 1,1 miljard euro nodig is om haar nota In het belang van Nederland zelfs maar in aanleg uit te kunnen voeren, om een stabiele en betrouwbare defensieorganisatie te realiseren. Iedereen in de Tweede Kamer heeft haar meerdere malen horen verkondigen dat de organisatie uit het lood was. Je kunt haar, het hele kabinet en bijna alle politici verwijten dat zij de krijgsmacht, de eerste verantwoordelijkheid van een staat, hun mannen en vrouwen, die zij zouden moeten dienen – en niet andersom – zo hebben laten vallen. Deze loyale militairen, deze Nederlanders zijn bewust en onderkend in de steek gelaten. Politiek, u heeft uw krijgsmacht door het ijs laten zakken.
Nog twee opmerkingen. Allereerst minister Asscher. Het is ook uw verantwoordelijkheid dat deze ongelukken hebben plaatsgevonden! Ik heb u zien acteren in de Tweede Kamer over het AOW-gat en u de opmerking horen maken ‘Het is een verantwoordelijkheid van minister Hennis’ en u schoof het af. Dit heeft reparatiegeld gekost. U weet wel, geld dat nodig is als er iets kapot is. In de aanloop naar het debat van 3 oktober jl. de opmerking maken dat de minister moet aftreden, was vilein en zette de focus op deze minister. Ja, zij was bestuurlijk hoofdelijk verantwoordelijk, maar u ook. Buig het hoofd als (voormalig) vicepremier, u allen bent medeverantwoordelijk voor de staat waarin Defensie op dit moment verkeert.
… u allen bent verantwoordelijk …
Het op Twitter plaatsen van beelden van een blunderende minister Hennis door nieuwsjournalist Siebe Sietsma van RTL is door mw. Verbeet in de talkshow Pauw terecht beoordeeld als karaktermoord. En ik ga deze minister en de CDS niet verdedigen. Maar ik ben erop gespitst dat men niet zijn eigen politieke straatje probeert schoon te vegen en de aandacht van het echte probleem probeert af te wenden. Defensie, onze mannen en vrouwen, mijn kind moeten kunnen vertrouwen op onze politici. Dit vertrouwen is echter volledig weg.
Als de band tussen politiek en leger verbroken is en als men ’dienen’ serieus neemt, dan is een parlementaire enquête het enige antwoord. Op 3 oktober jl. stond niet alleen minister Hennis in de beklaagdenbank, maar ook de Asschers, de Bossen, de Koendersen, de Ruttes, de Hillens, de Pechtholds en zeer zeker ook de individuele Kamerleden. Maar men bleef weg bij de eigen, echte parlementaire verantwoordelijkheid.
De parlementaire verantwoordelijkheid om al zeven jaar niet het rapport ’Verkenningen’ te behandelen. Om al jaren niet de geëvalueerde dreiging voor Nederland te bespreken in de Tweede Kamer zoals deze werd opgesteld door het Instituut Clingendael en door The Hague Centre for Strategic Studies. De verantwoordelijkheid om niet de vraag te beantwoorden of, gegeven de dreiging in onze omgeving, onze positie in de NAVO en de verbinding tussen interne- en externe veiligheid, met de nota In het belang van Nederland de juiste keuzes zijn gemaakt. Heeft de politiek met man en macht geprobeerd om een situatie van de jaren dertig, de tijd van het ‘gebroken geweertje’, zoveel mogelijk te voorkomen?
Hier is iets echt fout gegaan. En is men bereid om daar de consequenties van te dragen? Alleen een besluit tot een parlementaire enquête kan dit politieke faillissement blootleggen en de ware schuldigen een spiegel voorhouden.
Wij, het personeel van Defensie, zijn bereid – en hebben dit ook bewezen – om onze levens in de waagschaal te stellen. Maar wij eisen dat wij dit doen op grond van goede parlementaire afwegingen. Om te beginnen met een parlementaire enquête die de weg zal moeten wijzen voor deze parlementaire afweging. Volksvertegenwoordigers kijk eens in de spiegel. Lead from the front, geef het goede voorbeeld en kijk eerst eens naar uzelf.
Pas dan hebt u recht van spreken. Dat is leidinggeven.
Afbeelding: op 13 januari 1898 publiceerde de Franse krant L’aurore de open brief met de aanklacht van Émile Zola (bron: Wikimedia Commons)