Nederland verlaat MINUSMA en verkiezingen in aantocht

De redactie van Carré is via interne contacten een in Mali woonachtige en werkzame landgenoot op het spoor gekomen en heeft deze bereid gevonden op gezette tijden verslag te doen van het leven en de gebeurtenissen in dat land. Dit natuurlijk met het oog op de lopende VN-operaties waar honderden Nederlandse militairen bij betrokken zijn. We verwachten met deze rapportages een beter beeld te krijgen van de ontwikkelingen en de problemen waarmee militairen aldaar worden geconfronteerd. Uit veiligheidsoverwegingen wordt de naam van deze persoon niet openbaar gemaakt. De in het artikel vermelde meningen en observaties zijn de visie van de auteur en zijn niet opgetekend uit hoofde van een bepaalde functie.

‘Mali maakt zich op voor een niet 100% perfecte presidentsverkiezing’, kopt Le Monde. Het laat aan duidelijkheid weinig te wensen over: de kans op een soepel verlopende, transparante en eerlijke verkiezing is uitermate klein. Het internationale nieuws over Mali is een mix van politiek, de verslechterende veiligheidssituatie in het centrum van het land, het aangekondigde vertrek van Nederland uit de vredesmacht, de komst van Canada en Mamoudou Gassama.

Van ongewenst naar Spiderman held

Vijf jaar geleden verliet Mamoudou Gassama Mali in de hoop op een beter leven in Frankrijk. Als hij een jongetje aan een balkonreling ziet hangen, komt de illegale migrant onmiddellijk in actie. Nog geen minuut later heeft hij het leven van het kind gered én de koers van zijn eigen leven gewijzigd. Van ongewenste en onbekende vreemdeling werd hij op slag een held.

De 22-jarige jongeman van de Sarakolé bevolkingsgroep was sindsdien te gast bij presidenten en kreeg – net als Lassana Bathily in 2015 – het Frans staatsburgerschap aangeboden. Mamoudou toonde de bereidheid te sterven voor een hem onbekend kind, in een land waar hij eigenlijk niet welkom was. Daarmee toonde hij zich volgens Macron het Franse staatsburgerschap waardig.

Nederland uit MINUSMA

Niet geheel onverwacht kondigt Nederland aan dat het volgend jaar haar bijdrage aan MINUSMA stop zal zetten. Eerder had er met het vertrek van de helikopterunit al een verlaging van het aantal aanwezige Nederlandse militairen plaatsgevonden. In Mali maakt het niet heel veel indruk. Nederland gaat, Canada komt.

Waren Malinezen in 2013 blij met de komst van MINUSMA, inmiddels hebben de meesten zo hun eigen gedachten over en twijfels bij de bijdrage die het levert aan vrede in Mali. Regelmatig klinkt de vertwijfelde vraag of de buitenlandse legereenheden eigenlijk wel in Mali zijn om Mali te helpen. Elk land komt en gaat met zijn eigen agenda en accepteert in het kader daarvan deelname aan een missie met een zeer beperkt mandaat. Rutte noemde de bijdrage van Nederland aan MINUSMA zinvol. Beter dan voorheen kent het Nederlandse leger haar mogelijkheden en beperkingen qua mankracht en materieel en Nederland kreeg een felbegeerde plek in de Veiligheidsraad.

Jonge Peul-herders met kudde in Dogonland

Presidentsverkiezingen

Met iets meer dan een maand te gaan tot de presidentsverkiezingen zijn Malinezen benieuwd wat de komende periode zal gaan brengen. Dat de verkiezingen voor 29 juli waren gepland is beslist geen garantie dat ze ook daadwerkelijk hebben plaatsgevonden[1]. Er speelt te veel in het land om te kunnen uitgaan van vanzelfsprekendheden. Hoe kan de verkiezing plaatsvinden in die delen van het land, waar de Malinese overheid afwezig is? Is het reëel te verwachten dat er voor eind juli weer gouverneurs in alle regio’s zullen zijn? Zelfs als het lukt, is het de vraag of alle stemgerechtigden tijdig in het bezit zullen zijn van de nieuwe biometrische kiezerspas, die fraude moet tegengaan en waarvan nu al gezegd wordt dat hij niet fraudeproof is.

Laten we uitgaan van de positieve gedachte dat het land een nieuwe staatsgreep bespaard zal blijven. Dan rijst de vraag: wat zijn de intenties van de zittende president IBK (red. Ibrahim Boubacar Keïta)? Zijn belofte dat hij zich niet herkiesbaar zou stellen, is hij niet nagekomen. Het is een publiek geheim dat hij zichzelf en zijn familie verrijkt heeft over de rug van Mali en de Malinezen. Het laatste waar hij en de zijnen belang bij hebben, is een opvolger, die een onderzoek instelt. De belangen

zijn te groot en er zal getracht worden aan de macht te blijven. Verkiezingen komen met het risico van verliezen. Een klein risico weliswaar, want het te laat verstrekken van biometrische kiezerspassen verklaart de fraudegevoelige NINA-kaarten weer geldig. Dat IBK en zijn aanhangers ver zullen gaan om hun zin door te drijven, bleek uit het hardhandig neerslaan van een protestmars van de oppositie, die marcheerde voor het afdwingen van transparante verkiezingen en voor alle kandidaten gelijke toegang tot zendtijd op de staats-tv. IBK en zijn regering werden door MINUSMA, de VN en andere internationale partijen op de vingers getikt. Een tweede mars met vele duizenden deelnemers verliep rustig.

Tot op heden lijkt de bevolking nog niet de garantie te krijgen dat er daadwerkelijk naar hen en de oppositie geluisterd wordt. Maar liefst dertig Malinezen dienden hun kandidatuur in. Twee hebben zich teruggetrokken om de kandidatuur van oud-NASA-man Cheick Modibo Diarra te steunen. Ondanks deze actie, waarbij beide kandidaten het landsbelang boven het persoonlijk belang stellen, is er nog geen uitgesproken kanshebber tegen IBK. Vooralsnog verwacht menigeen dat de verkiezingen uitgesteld zullen worden.

Het land verkeert in chaos en het zal IBK goed passen. Uitstel van de verkiezingen is de makkelijkste manier om aan de macht te blijven. Zal hij die kans krijgen of komt het volk in actie? Feit is dat met name in Bamako tegenwoordig goed georganiseerde groeperingen van zich laten horen. Ondenkbaar is het zeker niet dat ze het aftreden van IBK zullen proberen af te dwingen.

De keerzijde van de politieke medaille

In de aanloop naar verkiezingen is het in Mali helaas geen onbekend fenomeen dat jonge (albino-)kinderen verdwijnen. Kandidaten proberen hun kansen op de macht te vergroten met maraboutage, zwarte magie uitgevoerd door een marabout[2] en magie. Een albinomeisje werd ’s nachts van een familie-erf in Fana geroofd. In Ségou werd een man aangehouden na een poging tot het ontvoeren van een kind. In zijn bezit werden meerdere kinderschedels aangetroffen. Jonge kinderen worden geofferd in de hang naar macht; veel politici hebben al voor hun installatie bloed aan hun handen.

De voorlaatste eerste minister trad af, omdat hij weigerde mee te werken aan een plan om de gewapende groeperingen in het noorden van het land te plezieren om ook daar de verkiezingen te kunnen laten plaatsvinden. Hij beseft maar al te goed dat een flinke financiële injectie in deze groeperingen in de nabije toekomst tot meer onrust en ellende zal leiden. Hij stelde het landsbelang boven zijn eigen belang. Zijn opvolger zal waarschijnlijk ingestemd hebben met het uitvoeren van de wensen van de president.

Peul-herders met kudde nabij Djenné

Ondertussen in Mali

In de media wordt veel aandacht besteed aan en nadruk gelegd op de conflicten tussen bevolkingsgroepen in het midden van het land. Wat ooit begon als conflicten tussen Peul-herders en Dogon-landbouwers, loopt inmiddels volledig uit de hand en de achterliggende paar maanden laten een onverwacht snelle verslechtering van de situatie zien. Zelfverdedigingsmilities zijn aan beide zijden in het leven geroepen. Op het eerste oog lijkt het helder: beide bevolkingsgroepen hebben een gewapende groepering, die bijspringt als men door de ander onrecht aangedaan wordt. Een vrijwel alom geaccepteerde oplossing, omdat men zich maar al te goed realiseert, dat het leger niet voldoende mankracht en materieel heeft om overal (snel) aanwezig te kunnen zijn.

In realiteit lijkt het niet zo helder te zijn. Aanvallende zwaar bewapende Peul zijn vrijwel nooit de lokaal bekende herders. Jihadisten? Bandieten? Er wordt melding gemaakt van Bella, die aan de zijde van deze Peul vechten. Is het in scène gezet door mensen die hun eigen (politieke) belangen proberen te dienen? Het vermoeden lijkt in ieder geval gerechtvaardigd dat het gaat om een groep, die dankbaar inspeelt op de onenigheid tussen de twee bevolkingsgroepen. Lokale Peul verlenen hen onderdak en gidsen hen; al dan niet onder druk van represailles of uit onvrede. Op hun beurt maken de Dogon-jagers korte metten met de Peul, waarmee zij altijd in relatieve harmonie hebben samengeleefd. Bij de minste of geringste twijfel aan goede bedoelingen, worden Peul-nederzettingen gesommeerd de Dogonstreek te verlaten. Wie er geen opvolging aan geeft, krijgt het predicaat ‘schuldig’. Vragen worden niet gesteld.

Terwijl er aan Peulzijde sprake is van infiltratie door jihadisten en/of bandieten, wordt er alom gezegd dat het Malinese leger samenwerkt met de jagers, de Dozo. Niet alleen in de Dogon, maar ook in de omgeving van Djenné doen geruchten de ronde dat als jagers vermomde militairen een rol spelen bij aanvallen op Peul. De Malinese media spreken over ‘als Dozo-jagers uitgedoste aanvallers’.

Terwijl de internationale media melding maken van de recente wandaden tegen de Peul-bevolking, de vondst van massagraven, etnische zuiveringen en schending van de mensenrechten, lijkt men geen weet te hebben van platgebrande Dogondorpen, het door gewapende Peul opgelegde verbod op het verbouwen van gierst in de Dogonvallei en de duizenden Dogon, die in de achterliggende maanden hun dorpen ontvlucht zijn. Menig hart bloedt bij de dagelijkse berichten over aanvallen, aanslagen, brandstichtingen en burgerslachtoffers.

Wat is Mali’s toekomst?

Terwijl berichten over de actualiteit in het land via sms, nieuwsdiensten en sociale media hun weg naar de bevolking vinden, wordt het journaal gevuld met verslagen van ministerraadvergaderingen, bijeenkomsten, ceremoniële openingen en culturele aangelegenheden.

Hoe is het mogelijk dat de situatie in het land verder verslechtert bij een aanwezigheid van de Barkhane antiterrorisme-eenheid en de ruim 15.000 blauwhelmen, die mandaat hebben om de bevolking te beschermen? Waarom geeft de Franse ambassade op subtiele wijze signalen aan haar staatsburgers in Mali dat het beter is om tussen 15 juli en 15 augustus het land te verlaten? Aan vragen is er in Mali geen gebrek. Hoe kan het tij gekeerd worden? En hoe gaan we dan om met de gevolgschade; met het verdriet, de wanhoop, het onbegrip en de haat, die elke dag groeien. Malinezen verlangen naar rustig verlopende verkiezingen en bovenal naar verandering!