Risk Islam Style

In de bovenstaande cartoon staat een omissie (of wellicht zelfs twee), die gevolgen heeft voor het krachtenveld zoals dat door de tekening wordt uitgedrukt. Immers zowel Saoedi-Arabië (SA) als IS streven naar de hegemonie op basis van wahabistische principes, waarbij IS SA verwijt het wahabisme in een ongewenst modern jasje te steken. Iran doet dat aan de hand van sjiïtische beginselen. De vraag wie dan de soennieten aanvoert kan in dit islamitische krachtenveld nog niet eenduidig beantwoord worden. Hoewel er kandidaten genoeg lijken te zijn, werpt Erdogan zich sinds de onjuist vernoemde ‘Arabische Lente’ herhaaldelijk op als emir van alle soennieten.

Op de tekening staan ook westerse en oosterse sponsoren die beide opponenten ondersteunen op hun weg naar de ultieme heerlijkheid: ruim een miljard islamitische gelovigen onder een kalief wier leven wordt gestuurd en gestructureerd door sharia en Koran. Opmerkelijk, omdat vooral westerse sponsoren regelmatig werden en worden geconfronteerd met aanslagen om hun samenlevingen frequent in een staat van onrust te brengen. Vooral IS is daar de laatste vijf jaar druk mee geweest en vermoedelijk zal de greep van IS op westerse en ‘afvallige’ moslim samenlevingen na het IS echec in het Midden- Oosten groeien. Wanneer Al-Qaeda (AQ) zich sterk genoeg voelt om in het Westen opnieuw de concurrentiestrijd met IS aan te gaan, zullen terroristische aanslagen in aantal en intensiteit toenemen.

De tekening suggereert dat slechts twee spelers de islamitische versie van Risk op het Arabisch schiereiland en in het Midden-Oosten spelen. Het lijkt een vanzelfsprekendheid dat de twee markantste tegenstanders zich over het bordspel buigen, maar daardoor dreigt men voorbij te gaan aan de destabiliserende invloed van drie andere spelers. Dat is opmerkelijk, omdat in de achterliggende decennia is bevestigd dat behalve islamitische staten ook islamitische netwerken als AQ en IS hartstochtelijk een greep naar de macht doen binnen het islamitische huis. In feite staan er drie spelers op het tweede plan achter de brede ruggen van de spelers aan de tafel ongeduldig te wachten op hun kans het spel op het bord in hun richting te beïnvloeden.

… de enige puur semitisch Arabische staat met islamitische heiligdommen

SA en Iran op de eerste rij, Turkije als een schaduwspits daarachter en IS en AQ als schakelende middenvelders, die, achterhoede met voorhoede verbindend, bij uitval van een van de drie snel hun plaats in kunnen nemen om het doel van de tegenstander onder druk te houden. Wanneer alle spelers, die een greep naar de macht in de islamitische wereld willen doen, aan een nadere beschouwing onderworpen worden, valt een aantal verschillen duidelijk op. Verschillen die bepalend kunnen zijn voor een succesvolle machtsgreep en in ieder geval de spanningen in het islamitische krachtenveld ongewenst doen oplopen.

Bij de drie van de vijf kandidaten zijn de verschillen eenvoudig te herkennen. SA is de enige puur semitisch Arabische staat met islamitische heiligdommen waar de mondiale vlucht van de islam vanuit het zuiden van het Arabisch schiereiland is begonnen en waar een strengere vorm van de islam wordt beleden: het wahabisme. De directe opponent van SA, Iran, is een Indo-Iraanse geïslamiseerde staat zonder islamitische heiligdommen, die qua aantal een minder invloedrijke tak van de islam heeft om- armd: het shiïsme. De derde kandidaat is het autocratisch bestuurde Turkije. Een uit het Altaj gebergte komende etniciteit die om onduidelijke redenen in algemeen zuidwestelijke richting naar de Kaspische Zee is gemigreerd en onderweg de islam warm omarmd heeft. Turkije is een geïslamiseerde staat zonder islamitische heiligdommen, waarvan het grootste deel van het volk het soennisme belijdt. In tegenstelling tot SA en Iran heeft Turkije geen fossiele energiebronnen, maar heeft wel het voordeel van toegankelijke drinkwaterreservoirs, zoals oorsprong en bovenloop van Eufraat en Tigris. In die concurrentiestrijd hebben AQ en vervolgens IS aangetoond dat multinationale, multiculturele, multifunctionele, multi-organisatorische netwerken regionaal en continentaal een relevante en soms zelfs een beslissende rol te kunnen spelen.

Het Arabisch keurmerk lijkt nog steeds een beslissende rol te spelen in de strijd om de islamitische hegemonie. Arabieren delen zichzelf in vier categorieën in:

• uitgestorven Arabieren zoals Ad en Thamud door cultureel verval; Tasam en Djadis door genocide en Emlaq door een onbekende oorzaak;
• inheemse zuivere of echte Arabieren die hun oorsprong vinden in het nageslacht van Ja’aroeb ibn Jasjdjoep ibn Qahtan en daarom ook Qahtanische Arabieren worden genoemd;
  • genaturaliseerde Arabieren, die hun oorsprong vinden in het nageslacht van Ismael. Zij worden ook Adanische Arabieren genoemd, Arabisch sprekende etniciteiten die leefden in het noordelijke en westelijke deel van het Arabisch schiereiland en in het zuiden van Syrië en de Levant;
  • gearabiseerde etniciteiten; etnische entiteiten in m.n. Noord-Afrika en de Levant die onder dwang van de Arabische knoet de Arabische taal moesten spreken en in hun dagelijkse leven de Koran moesten invullen, gestuurd door de sharia.

Oorspronkelijk werd een samenleving als Arabisch gecategoriseerd door etnische afkomst, semitisch georiënteerde taal en domicilie op het Arabisch schiereiland. Maar door de verspreiding van de islam zijn heden ten dage Arabische taal en islamitisch geloof de belangrijkste criteria voor de identificatie als echte moslim, die vaak ten onrechte als Arabier wordt afgeschilderd. Zo’n 280 miljoen mensen die leven in het westelijke deel van het Aziatische en het noordelijke deel van het Afrikaanse continent, worden geschaard onder de noemer ’Arabier’, waarvan de echte Arabieren slechts 20% van die moslim-samenleving vertegenwoordigen.

Getoetst aan de criteria in de bovenstaande tekst hebben Iran en Turkije twee belangrijke nadelen: beide kunnen niet als Arabisch door het leven gaan en men spreekt daar ook niet de Arabische taal. Vanuit die invalshoek beschouwd is SA de beste en enige kandidaat om de Ummah aan te voeren. Maar er zijn meer (f) actoren die een Saoedische gooi naar de macht kunnen verstoren. In het Midden-Oosten en  op het Arabisch schiereiland draait een aantal tollen waarvan snelheid, draairichting en draaihoek door geen van de kandidaten kunnen worden beheerst. In het bestreden theater kunnen ten minste vier essentiële tollen worden geïdentificeerd, die de status van andere tollen kunnen beïnvloeden.

Die essentiële tollen zijn:

• De Iraanse expansiedrift in westelijke richting om een sjiïtische wig te drijven in het soennitisch gekleurde huis in het Midden- Oosten. Daarbij speelt de interrelatie met Syrië, Libanon/Hezbollah en de Palestijnse Autoriteit/Hamas een sturende rol;
  • Turkije, de zelfverklaarde frontrunner van de soennitische moslims en de interactie met de Koerden, Syrië, Iran en tenslotte;
  • Israël en de moslims zoals Hamas, Hez- bollah, Syrië, Libanon, Iran, Turkije en de interactie met Jordanië enDe Saoedi-Arabische positie in de regio, met name de interactie met Israël, Jordanië en Egypte om de Iraanse expansie een halt toe te roepen; Islamitische netwerken zijn tollen die het spel op zijn kop kunnen zetten door spel- regels frequent te veranderen, de configuratie van het speelbord naar behoefte aan te passen en de opstelling van onder- steunende sponsoren te sturen. IS wil de puurheid van het wahabisme beschermen en gaat daardoor op het Arabisch schiereiland vanuit Jemen en Qatar de strijd aan met SA. Bovendien streeft IS er naar om middels een verbinding tussen Khorosan (vanuit Afghanistan) en Noord-Kaukasus (vanuit Tsjetsjenië en Dagestan) emiraten het wahabistische deksel op de Iraanse sjiïtische neus te gooien. Het is nog steeds onduidelijk hoe de plannen van AQ er uitzien en het is de vraag waar ze hun zwaartepunt gaan leggen: het  Midden-Oosten of Noordoost-Afrika?
• Beide netwerken zijn hun inspanningen op het Europese continent al aan het uitbreiden. Wanneer in de nabije toekomst wordt bevestigd dat islamitische netwerken in het afgepaalde theater die tollen op diverse manieren beïnvloeden, zullen de ontwikkelingen in het islamitische spanningsveld onbestuurbaar en zelfs onbeheersbaar worden. Onder die omstandigheden zullen initiatief hebben, nemen en houden, doelgerichtheid, hardheid en vooral ’Rücksichtslosigkeit’ drijvende actoren zijn. Actoren die in het policor (deze afkorting staat voor ‘politiek correct’; red.) denkende en doende Westen  onbekende grootheden zijn geworden, waardoor de deur voor agressief optredende islamitische netwerken wijd open staat.Aan de islamitische versie van Risk nemen meer spelers deel dan de gepresenteerde twee op de tekening. Het spel wordt voor alle spelers bovendien sterk beïnvloed door de tollen die in het Midden-Oosten en op het Arabisch schiereiland draaien. Draairichting en snelheid van die tollen blijken voor westerse experts moeilijk voorspelbaar te zijn, waardoor het Westen in de afgelopen jaren nogal eens onaangenaam verrast werd en in delen van de wereld door het gebrek aan handigheid, verkeerde keuzes en het voortdurend verleggen van de uiterste acceptatiegrens – de zogenaamde ’rode lijn’ van Obama – imagoschade heeft geleden.Als het Westen niet in staat is of niet de wil heeft om zich snel strekking en effecten van de islamitische versie van Risk eigen te maken en toe te passen, zal in de nabije toekomst in de relatie met de islam geen verandering in positieve zin komen. Wel in negatieve zin.