Voorspellingen, wat doen we ermee?

Piepers is geen doemdenker maar kan op grond van zijn studie, waarop hij is gepromoveerd, niet tot een andere conclusie komen, hoe naargeestig ook. Dat de ontwikkelingen in de wereld steeds meer in de richting van zijn gelijk wijzen, wordt door vele politici en andere mensen verdrongen. Dat is helaas normaal. Temeer omdat het zo moeilijk is antwoord te krijgen op de vraag hoe een bijna natuurkundige wetmatigheid tot stilstand kan worden gebracht. Voor zijn studie gebruikte Piepers theorieën uit de wiskunde en fysica over instabiliteit en chaos in netwerken om de historische oorlogszucht van de wereld in de kern te doorgronden. De systematiek die Piepers ontdekte heeft een griezelig soort logica. Hij zou er graag naast zitten, maar zijn berekeningen laten geen andere conclusie toe. Het boek is in een onbekende oplage verkocht, maar meer dan 10.000 keer gedownload. Door wie? Door Poetin? Door Trump? Door onze minister van Defensie? Mij bleek dat de leden van de Vaste Commissie voor Defensie (VCD) geen interesse hadden in het boek. Te dik? Geen tijd? Piepers komt binnen enkele maanden met een vervolgstudie. Op tijd? Tientallen jaren voor de eerste wereldoorlog werd de loopgravenoorlog voorspeld. Niemand geloofde die voorspelling. Miljoenen doden bewezen het gelijk van die voorspelling. Volgens Aaron Clauset, die onderzoek doet naar complexe sociale en biologische systemen, is op basis van zijn statistische analyse van cijfers over de oorlogen tussen 1823 en 2003 de kans op uitbreken van een oorlog tussen staten niet meetbaar veranderd. Volgens Van der Dennen en Pinker laten oorlogen tussen staten zich echter niet leiden door statistieken. Een geweldige wetenschappelijke uitspraak! Maar oorlogen maken wel de statistieken. Dat de statistische resultaten van de onderzoeken van Piepers en Clauset zo verschillen, mag dan ook geen verbazing wekken, gelet op het verschil in aantallen jaren die bestudeerd zijn.

In dit kader is het interessant dat onafhankelijk van Piepers de Amerikaan Jeffrey Lewis de afgelopen twee jaren een boek schreef (uitgegeven begin 2018) over een nucleaire oorlog in 2020 als reëel scenario: The 2020 Commission Report on the North Korean Nuclear Attacks Against the United States. Lewis geldt wereldwijd als expert in kernwapenstrategie, non-proliferatie en ontwapening en beheert de blog Arms Control Wonk. Lewis probeert al jaren in de Verenigde Staten (VS) uit te leggen hoe Noord-Korea denkt, maar stuit op een muur van verzet. In Amerika telt volgens hem maar een manier van denken over het kernwapenarsenaal die serieus wordt genomen, en dat is de Amerikaanse strategie. De Amerikaanse militaire en politieke intelligentsia vindt het denkproces in Noord-Korea niet interessant. In dat denkproces is een gezamenlijke militaire oefening van de VS en Zuid-Korea echter een gevaarlijke troepenopbouw ter voorbereiding van een aanval. Moge Donald Trump de ontmoeting met Kim een historisch succes noemen, Lewis gelooft niet dat die ontmoeting zal leiden tot een Noord-Korea zonder kernwapens: ‘Trump en Kim hanteren niet eens dezelfde definitie van denuclearisering’.

Direct na de atoombommen op Hirosjima en Nagasaki kwamen bezorgde onderzoekers van het voormalige Manhattan Project samen om de wereld te waarschuwen voor wat ze zelf hadden ontwikkeld. Die organisatie verzet nog elk jaar de Doomsday Clock, die aangeeft op hoeveel minuten van middernacht – een catastrofale crisis – de mensheid staat. Dit jaar staat die klok op 23.58 uur, het gevaarlijkste tijdstip sinds het hoogtepunt van de Koude Oorlog. Er liggen wereldwijd nog minstens 16.300 atoombommen op gebruik te wachten. Wanneer er een relatief kleine atoombom van vijftien kiloton op het centrum van Amsterdam zou worden gegooid, dan brengt dat een schokgolf teweeg over vier vierkante kilometer; de nucleaire straling reikt tot iets meer dan vijf kilometer vanaf de inslag. Als het een grondexplosie is komen zo’n veertigduizend mensen om, bij een luchtontploffing ligt het dodental nog hoger. Lewis is als onderzoeker en beleidsadviseur vaak getuige geweest van groepsprocessen in crisisoverleg, waarin zelfs de best ingevoerde beslissers in psychologische valkuilen stappen, waardoor ze uiteindelijk niet adequaat reageren. Volgens Lewis hebben experts last van wat we de verleiding van de achtergrondkennis kunnen noemen: wie veel weet, twijfelt veel. Ze zien de signalen van de een naderende aanval, maar kunnen, geïnformeerd door alle keren dat die signalen iets anders betekenden, niet geloven dat het nu wel gebeurt. Voorafgaand aan Pearl Harbor en 9/11 onderschepten de inlichtingendiensten genoeg waarschuwingen, alleen werd er niet naar gehandeld. De vraag hoe te handelen op welke waarschuwing, is een studie op zich waard. De schendingen van ons luchtruim door Russische vliegtuigen met als antwoord de interceptie door de F-16’s van de QRA is bekend, maar hoe reageer je op cyber(schijn-)aanvallen? Wanneer zijn het geen schijnaanvallen? De geschiedenis leert dat elke innovatie ons andere en zelfs wereldoorlogen bracht.  De uitvinding van het vliegtuig bracht de bommenwerper voort, de auto was de basis voor de tank. De computer brengt niet alleen de democratie in gevaar, maar kan leiden tot een cyberwar van nog ongekende omvang en met ongekende gevolgen. Een soort van oorlogsrecht voor een cyberwar bestaat nog niet. Wat mag je daarmee burgers aandoen wat in een normale oorlog alleen voor combattanten geldt? Een eerste stap is dat cyberaanvallers sneller en nauwkeuriger worden herkend. Een volgende stap zou moeten zijn dat er sancties komen op het aanvallen van burgers of de civiele infrastructuur die het leven van burgers onmogelijk maken. Maar hoe dwing je die sancties af?  Met cyber-tegenaanvallen? Waarop? Moet er naast het Internationaal Atoomagentschap een cyberagentschap komen, dat i.t.t. het atoomagentschap niet fysiek naar een land toe hoeft, maar digitale inspecties c.q. analyses kan uitvoeren? Ik ben ervan overtuigd dat er links en rechts op allerlei niveaus nagedacht wordt over de bedreigingen die ons te wachten staan. De vraag is of e.e.a. goed gecoördineerd wordt, of er geen dreigingen over het hoofd gezien worden of niet serieus worden genomen, zoals de voorspelling van de statische loopgravenoorlog.

Als zelfs de VCD niet geïnteresseerd is in serieuze waarschuwingen als die van Piepers, en slechts één krant en geen enkel tv-programma aandacht besteedt aan Piepers’ boek, dan geeft dat te denken. Zou het dan niet eens tijd worden voor een multidisciplinaire nationale veiligheidsraad die brainstormt over alle mogelijke bedreigingen zowel van binnenuit als van buiten en opdrachten uitzet naar commissies van wetenschappers om antwoorden op die bedreigingen te vinden? Een van die bedreigingen is nota bene de Amerikaanse president, de leider van het land waarop in de voorbije decennia de NAVO-landen konden vertrouwen. We hebben nu te maken met een ongeleid projectiel met te veel losse draadjes. Het infantiele, impulsieve, narcistische gedrag van Trump zou wel eens een grotere bedreiging van de wereldvrede kunnen zijn dan Poetin en Kim bij elkaar. Bob Woodward beschrijft in zijn boek Fear, Donald Trump in the White House vele voorbeelden van gestoord gedrag van Trump. En dat in vredestijd. Wat kun je verwachten van een man die zegt de grootste president aller tijden te zijn, die lijdt aan dwangmatige zelfbevrediging? Wil hij diep in zijn hart graag een kernoorlog winnen? Heeft hij enig idee van de impact van zo’n oorlog? Gelukkig bevinden zich in zijn directe omgeving verstandige mensen die nu al met list en bedrog opdrachten van Trump niet uitvoeren. Maar is dat een garantie voor het in bedwang houden van een president die eerst het slotcommuniqué van de G-7 had verscheurd en hetzelfde wilde doen op NAVO-bijeenkomst in juli jl.? Een paar dagen later verklaarde hij zijn liefde aan Poetin. De New York Times publiceerde onlangs een onthullend en absurdistisch stuk van een anonieme regeringsfunctionaris die claimt met een groep getrouwen het schip recht te houden, als ‘interne oppositie’. Zij achten Trump ‘incompetent, amoreel’ en zijn persoonlijkheid een president onwaardig, maar ze blijven in functie om een man te dwarsbomen ’die schade toebrengt aan het land’. Maar wat is dat voor een land waar de helft van de bevolking toch achter hun psychisch gestoorde president blijft staan? De staatsschuld neemt nog elke dag gigantisch toe en op het moment dat ik dit schrijf komt het Amerikaanse Congres met een rapport waaruit blijkt dat de militaire deskundigen van mening zijn dat de VS niet meer militair oppermachtig zijn ondanks dat er jaarlijks € 620 miljard wordt uitgegeven aan defensie. Tussen 2012 en 2019 werd er op defensie € 475 miljard bezuinigd. Trump inmiddels kennende, zal hij eerst Obama ervan beschuldigen Amerika ook militair verzwakt te hebben en vervolgens vele miljarden uittrekken om de VS weer militair het machtigste land te maken. Het is de grote vraag wat Trump met die macht gaat doen in 2020. Wie weet komt er uit de vervolgstudie van Piepers daarover een voorspelling. Ik houd u op de hoogte.