Terugblik op 2017

Verkiezingen 2017

Boodschappen. Aansluitend aan de begrotingsbehandeling voor het jaar 2017 ging de werkgroep door met het informeren van de samenleving en de Kamerleden over de toestand van de krijgsmacht. Hierbij was het ons doel veiligheid en defensie een verkiezingsitem te maken. Dit was al decennialang niet meer het geval, maar de veranderde veiligheidssituatie vraagt hier nu wel om, temeer omdat Nederland al jaren geen fair share bijdraagt aan de NAVO. Onze boodschappen waren:

• Veiligheid en specifiek internationale veiligheid moeten een item zijn tijdens de verkiezingen;
• Alleen al het uitvoerbaar maken van de defensienota In Het Belang Van Nederland uit 2013 vraagt jaarlijks 900 miljoen euro; Het koninkrijk kunnen wij alleen verdedigen in een sterk bondgenootschap. De basis hieronder is risk en burden sharing;
• Met de nota In Het Belang Van Nederland (1,1% bbp) parasiteren we op de veiligheidsinspanningen van anderen;
• Voor burden sharing is tenminste het Europees gemiddelde (beweegt zich naar 1,5% bbp) noodzakelijk en eigenlijk de NAVO-afspraak van 2%;
• Wij kunnen dit alleen realiseren via een meerjarig perspectief;
• Duidelijkheid over valuta en de specifieke prijscompensatie defensie is gewenst;
• De investeringen in defensie hebben zowel voor de economie als voor het innovatieve vermogen van Nederland een grote meerwaarde;
• De hele veiligheidssector heeft behoefte aan kamerbrede meerjarenakkoorden voor Defensie, zodat er rust komt in de organisatie, voor de planners, en meer zekerheid voor de industriële partners.

Coalitie voor de Veiligheid. Naast steun bij de deelname in het samenwerkingsverband ‘Coalitie voor Veiligheid’, een samenwerkingsverband van  verenigingen en bonden die werkzaam zijn binnen de veiligheidsketen, heeft D&K namens  de GOV mogelijke stellingen aangeboden aan een tweetal kieswijzers. Voorts zijn in de periode december – februari gesprekken gevoerd met Tweede Kamerleden om onze boodschappen onder de aandacht te brengen. Een analyse van de partijprogramma’s en een weerslag van deze gesprekken is gepubliceerd in de verkiezingen-Carré in maart. In dat zelfde nummer verschenen ook artikelen die in verkorte vorm als opiniestuk waren gepubliceerd in een landelijk dagblad.

Defensieverkiezingsdebat. Samen met de Atlantische Commissie en de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK) werd op 3 maart in Nieuwspoort, Den Haag, een defensieverkiezingsdebat georganiseerd. Onder leiding van moderator Robert van der Roer gingen de defensiewoordvoerders van CDA, VVD, PvdA, D66 en SGP   in op de veranderde (inter-)nationale veiligheidssituatie, de rol van Nederland in de NAVO en de EU en het daartoe benodigde defensiebudget. Het debat trok grote belangstelling van de pers en het perscentrum Nieuwspoort was tot de laatste plaats bezet.

Formatieperiode en regeerakkoord. Tijdens de kabinetsformatie heeft D&K op 22 juni de organisatie van een kennismakings- en introductiebijeenkomst met de nieuwe Vaste Commissie voor Defensie (VCD) in GOV-verband ondersteund. In dezelfde periode heeft D&K bijgedragen aan het informeren van de nieuwe commissie ten behoeve van het debat over het defensie-jaarverslag, het Verantwoordingsonderzoek van de Algemene Rekenkamer (ARK) en de Voorjaarsnota. Verder is in september rechtstreeks aan twee van de vier onderhandelaars een oproep gedaan om de oorspronkelijke beloften uit de de verkiezingsprogramma’s gestand te doen.

Naar aanleiding van het rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) over de toekomst van het veiligheidsbeleid en het daarvan afgeleide defensiebeleid, Veiligheid in een wereld van verbindingen, werd op 12 september met een vijftal D&K-ers deelgenomen aan de bijeenkomst van de WRR onder de titel ‘Wat het nieuwe kabinet zich moet realiseren over veiligheid in een wereld van verbindingen’. Vervolgens kon D&K in een persoonlijk gesprek met lid van de raad prof. dr. Hirsch Ballin op 26 september haar instemming met de meeste adviezen betuigen en extra aandacht vragen voor de veelzijdige inbreng die de NATO van Nederland verwacht en heeft uitgesproken in haar capability review 2015/2016. Ook het element risk sharing, dat niet in het rapport werd meegewogen, is verduidelijkt.

Na het uitkomen  van  het  regeerakkoord op 10 oktober is  met  ondersteuning  van de werkgroep een persbericht uitgebracht waarin de teleurstelling werd uitgesproken over de onvoldoende verhoging van het budget. De oplopende reeks zal het  plan van het zogenaamde ‘meerjarig perspectief’ niet afdekken en geeft geen zicht op een stapsgewijze ophoging van het budget naar het Europees gemiddelde als percentage van het BBP,  laat staan naar de door  de NAVO gevraagde 2% van het bbp.

Begrotingsbehandeling
Ter voorbereiding op de begrotingsbehandeling in november 2017 heeft D&K de kamerleden van informatie kunnen voorzien. Daarbij is gewezen op de noodzaak om de formulering van inzetbaarheidsdoelstellingen en het systeem van gereedheidsdoelstellingen aan te passen aan de gewijzigde veiligheidssituatie en meer af te stemmen op de collectieve verdediging in bondgenootschappelijk verband. Verder is gewezen op de noodzaak van maatregelen om het vertrouwen van het personeel in de top van de organisatie te herstellen en daarmee te werken aan het wegnemen van onze grootste zorg: de onvoldoende vulling van de krijgsmacht.

Update strategie GOV-D&K
De strategie voor draagvlak, die in 2013 door D&K werd opgesteld, was de afgelopen vier jaar leidend voor ons handelen. In de periode september – november is een nieuwe strategie opgesteld die verder vooruitkijkt en beter aansluit op de nieuwe situatie van verslechterde veiligheid en de noodzaak van herstel en groei van onze uitgeholde krijgsmacht. Met de nieuwe strategie geeft de GOV richting aan haar uitingen en boodschappen naar de  politiek,  media, bevolking en natuurlijk haar eigen leden. Wij zullen doorgaan met aandringen op groei van het defensiebudget naar wat de NAVO van ons vraagt. Nederland moet weer een betrouwbare partner worden, die zijn afgesproken aandeel levert. Voldoende budget blijft de belangrijkste randvoorwaarde voor vulling van de organisatie, verhoging van de slagkracht en verhoging van het voortzettingsvermogen. Een geïntegreerde veiligheidsstrategie zoals benoemd in het regeerakkoord zal ook expliciet de rol moeten beschrijven die van de krijgsmacht wordt verwacht. De GOV is een voorstander van een veiligheidsraad, zoals geadviseerd door de WRR, en steunt het idee van een Planbureau Veiligheid als kenniscentrum dat inhoud, continuïteit en zichtbaarheid aan strategievorming moet geven. Ook in de nieuwe strategie zal op het onderwerp draagvlak voor de krijgsmacht de aandacht gevestigd blijven.

Onderzoeken voor en directe steun aan de voorzitters
Ook in 2017 werd in een aantal gevallen directe steun verleend aan de GOV duo- voorzitters:

• Rondetafelgesprek verlenging Mali
  Op 19 december 2016 nam de GOV deel aan het rondetafelgesprek met de Vaste Commissies voor Buitenlandse Zaken en Defensie van de Tweede Kamer over de consequenties van de verlenging van de missie in Mali. Aan de hand van een vijftal stellingen pleitte duo-voorzitter bgen b.d. Ruud  Vermeulen  achtereenvolgens  voor de noodzaak van de missie, het belang van een beter, onpartijdig mandaat, de gegarandeerde ondersteuning door  transport- en gevechtshelikopters, de juiste inbedding van de inlichtingeneenheid om er strategisch mee te kunnen optreden en de tijdige vervanging van aan slijtage onderhevig materiaal. Hij wees de kamerleden ook op de negatieve invloed voor training en logistiek in Nederland bij  de  voorbereiding op de verdediging in bondgenootschappelijk verband, in het bijzonder de Enhanced Forward Presence in Litouwen.
• Migratiestromen
  Als ondersteuning bij het vaststellen van consequenties voor de krijgsmacht onderzocht wetenschappelijk D&K-lid Sebastiaan Vranken het Europese migratiebeleid en mogelijke oplossingen. Hij stelde in januari 2017 dat het indammen van migratiestromen in de hedendaagse discussie disproportioneel gericht is op het opwerpen van barrières en het ‘dichtgooien van de grenzen’. Te veel discussie kan zelfs contraproductief werken en leiden tot toename van mensensmokkel en enorme uitgaven voor de oprichting en  in  instandhouding van barrières. Conflicten en structurele armoede zijn hoofdredenen van migratie. Hier moet onderscheid gemaakt worden in vluchtelingen (zij die moeten vrezen voor hun leven) en economische migranten. De EU is altijd toegewijd geweest aan een wetmatige wereldorde waarin mensenrechten, duurzame ontwikkeling en permanente toegang tot de globale markt centraal staan. De EU stelt dat de rol van de Verenigde Naties hierin centraal staat. Sebastiaan vindt dit ineffectief. Het Europese migratiebeleid gaat ten onder aan onvoldoende solidariteit. Het verdrag van Schengen zou hieraan weleens ten onder kunnen gaan.
  Mogelijke oplossingen: de vaak genoemde safe haven werkt alleen met instemming van alle betrokken partijen en als het gebied verdedigd kan worden en alleen gebruikt wordt voor het verlenen van humanitaire hulp. Ontwikkelingsbeleid is vaak wisselvallig. NGO’s worden in de ontvangende landen steeds meer met argwaan bekeken. De armoedeproblematiek blijft ook bestaan door de restrictieve ‘koloniaal-economische verhoudingen’ met het oude Europa. Conclusies: Nederland en Europa moeten zelf hun problemen gaan oplossen en minder leunen op internationale  organisaties en grote mogendheden: autonomer worden. Het Europees migratiebeleid schiet zwaar tekort. Overgrote nadruk op normatieve aspecten: het moet realistischer.
• Werkbezoeken aan kazernes en bases
  Tijdens werkbezoeken aan onder andere het Opleidings- en Trainingscommando (OTCo),  Opleidings- en Trainingscentrum Genie (OTCGenie), en het Defensie Helikopter Commando (DHC) spraken vertegenwoordigers van de  werkgroep met schoolcommandanten en vertegenwoordigers van kenniscentra. In meer dan één geval konden wij knelpunten elders in ons netwerk benoemen, onder meer ter verduidelijking in gesprekken met Kamerleden. Mede op basis van informatie verkregen tijdens werkbezoeken konden de voorzitters tijdens de kabinetsformatie via dagbladen (De Telegraaf, 1 en 18 mei) en televisie (NOS Journaal, 17 mei) wijzen op de verontrustende staat van het materieel en het toenemende tekort aan personeel.

Publicaties, interviews, symposia, overige gesprekken

• Op 2 februari verscheen van D&K-hand in Trouw het artikel Geef Defensie een visie voor lange termijn waarin werd gepleit voor
• Op 6 maart publiceerde Trouw het D&K artikel Krijgsmacht behoeft langetermijnstrategie. Hierin werd afkeuring uitgesproken over de gesuggereerde keuze tussen verschillende soorten krijgsmachten en gepleit voor ontwikkelen van een grand strategy en
• Op 13 maart, twee dagen voor de verkiezingen, plaatste het Nederlands Dagblad het artikel Geef leger een deltacommissaris, van D&K-lid Ad de Rooij, waarin hij een vergelijking maakte met de uitvoering van de meerjarige planning bij het Ministerie van Infra en Milieu. De structuur en kenmerken van Defensie lenen zich ook voor een dergelijke
• Op 13 april volgde een opiniestuk van D&K-er Jaap Anten: Jesse Klaver brengt drogreden mee naar de onderhandelingstafel.
• In september zijn naar aanleiding van alle ontwikkelingen rondom het Mali-ongeval diverse interviews voor de radio en aan de schrijvende pers afgegeven door de voorzitter D&K, genmaj b.d. Harm de
• Op 26 oktober plaatste de Volkskrant een artikel van D&K-er Evert Jan Kwint onder de titel Waarom trad de Secretaris Generaal van Defensie niet af na mortierongeval in Mali?.
• Bovengenoemde artikelen zijn of worden ook geplaatst in Carré. Bovendien verscheen in het verkiezingsnummer, Carré 2, een D&K analyse van de partijprogramma’s en een oproep voor meer budget onder de titel Waarom niet? van D&K-er Don Nagel.
• In Carré 3 schreef D&K-er Paul Greuter een Reactie op de beleidsdoorlichting Marinestudie 2005 waarin hij betoogde niet onder de indruk te zijn van de betrokkenheid van minister Hennis bij de constateringen.

Samenstelling van de werkgroep D&K
In 2017 bestond de werkgroep uit acht actieve en negen post-actieve officieren, drie (oud-) reserve officieren en twee niet-militairen. De krijgsmachtsdelen waren vertegenwoordigd door zestien leden met een achtergrond bij de KL, twee leden afkomstig uit de KM en vier uit de KLu. De militaire rangen liepen uiteen van kapitein/ritmeester tot generaal-majoor. Om wat meer balans in achtergrondexpertise te brengen zoekt D&K nog enige versterking uit de kringen van de KM, de KLu en de KMar. Laat u uitdagen!

Naar 2018
Alhoewel de GOV niet opgetogen raakte van de budgetverhoging die werd aangekondigd in het regeerakkoord hebben wij deze ervaren als een eerste echte trendbreuk in de goede richting. Daarmee verlaten we het moeizame gesprokkel van de afgelopen jaren. Nu in de eerste plaats door naar het Europees gemiddelde  van de defensiebestedingen. Laat ons een betrouwbare bondgenoot worden, met een krijgsmacht die er toe doet. De werkgroep wenst u een goede over- gang naar het nieuwe jaar. Een jaar waarin wij ons opnieuw zullen inzetten voor het stapsgewijs groeien naar een volwaardige, gerespecteerde, gevulde en  getrainde, voor haar taken berekende krijgsmacht. Bent u in een inzetgebied, dan wij wensen wij u voldoening bij uw missie en natuurlijk vooral veel krijgsmansgeluk.